Türkiyening Uyghur mesilisidiki pozitsiyisi eyiblendi

Yazghuchi faruq küse ependi enjan qetli'amini xatirilesh yighinida sözde. Istanbul (waqti éniq emes)

Türkiye tashqi ishlar ministirliqi süriye mesilisi we pelestin mesilisige alahide köngül bölüp tashqi siyasette bu mesililerni aldinqi küntertipke qoyup kelmekte. Lékin, ular Uyghur mesilisige yéterlik derijide köngül bölmeslik bilen tenqidlenmekte we türkiyening Uyghurlargha qarita éniq bir siyasiti yoqluqini eyiblep obzorlar élan qilinmaqta.

Yéqinda türkiyening eng chong gézitliridin biri bolghan “Yéngi akt” gézitining obzorchisi faruq küse ependi teripidin, “Türkiye tashqi ishlar ministirliqimiz sherqiy türkistanni bilemdu?” dégen témida bir obzor élan qilindi.

Yazghuchi faruq küse bu obzorda türkiye tashqi ishlar ministirliqini pelestin'ge köngül bölgendek Uyghurlarghimu köngül bölüshke chaqiriq qilghan.

Maqalida mundaq déyilgen: xitay sherqiy türkistandiki musulman Uyghur qérindashlirimiz üstidin assimilyatsiye yürgüzüwatqan bolsimu, biz bu qatillar guruppisigha dölitimizning pütün imkaniyetlirini kengri échip bériwettuq we ularning téximu bay bolushi üchün qolimizdin kelgenni qiliwatimiz. Bizning tashqi ishlar ministirining, xitayning sherqiy türkistanda yürgüzüwatqan zulumigha qarshi bir eyiblesh bayanati élan qilghinini anglidinglarmu? yaki bash ministirning, süriye, misir, iraq, pelestin'ge alaqidar bergen bayanatlirining arisida musulman bolghan kerkük türkmenliri, sherqiy türkistan Uyghur türkliri we süriye türkmenliri heqqide ejellik bayanat berginini anglighan barmu? dep so'al sorash arqiliq türkiye tashqi ishlar ministirliqini tenqid qildi.

Obzorda yene xitay shirketlirining türkiyede zawut - fabrika qurushigha imkaniyet yaritip bériwatqanliqini tenqidlep mundaq dégen: nighde shehiride xitayning mehsulat ishlep chiqirish merkizi bolidu témida bir xewer élan qilin'ghan bolup, nighdening bor nahiyiside 2015 - yilighiche 200 dane zawut quridighanliqi bildürülgen idi. Heqiqeten türkiye sherqiy türkistanda hem qan qérindash, hem din qérindash bolghan Uyghurlargha, ochuq we mexpiy halda qebih zulum qiliwatqan xitayni téximu bay qilish üchün nurghun tijaret pa'aliyetlerge sahibxaniliq qiliwatidu.

Xitay Uyghurlarning öylirini yiqitip weyran qiliwatsa, zéminlirini tartiwéliwatsa, assimilyatsiye qiliwatsa, her türlük zulum qiliwatsa, Uyghurlarni nadan qaldurush üchün ziyaliy we alimlirini türmige qamawatsa, diniy ibadetlirige cheklime qoyuwatsa, bigunah insanlarni xalighanche tutqun qiliwatsa, qiyin qistaqta öltürülgenlerning organliri sétiliwatsa, xitay Uyghurlarni chetke qéqiwatsa, islam jughrapiyisining himayichisi dep otturigha chiqiwatqan türkiye, ishiklirini xitaygha keng échiwetti. Nechche minglighan xitay malliri nechche milyard dollargha sétiliwatidu. Yüzligen xitay shirketlirige dölitimizning her qaysi jayliri shirket - zawut qurup pul tépish imkaniyiti bérildi. Türkiyediki iqtisadiy mewjudiyiti bilen tiz küchliniwatqan xitay dölitimizni barghanséri tijaret jehette özige baghlighanliqi, aliqinigha élishqa orniwatqanliqi körülüwatidu. Misal aldighan bolsaq, peqetla afshin elbistanda 10, 12 milyard dollarliq xitay meblegh salghanliqi bildürüldi. Yene türkiyening xitaydin import qilghan mehsulatlirigha qaraydighan bolsaq ehwal téximu wehimilik ikenlikini körimiz, türkiye her bir nerside xitaygha yéqindin baghlinip qalghan weziyette turmaqta.

Maqalining axirida mundaq déyilgen: isra'iliyege, pelestin zéminini tartiwaldi dep achchiqlinidighan bolsaq, Uyghurlarning zéminini tartiwalghan xitaygha achchiqlinish kérek bolmamdu? isra'iliyege, pelestinliklerning öylirini örüwetti dep qarshi turidighan'gha oxshash Uyghurlarning öylirini chéqiwetken xitaygha qarshi turush kérek emesmu? qanchilighan türk qérindashlirimiz tijaretning qurbani boldi bu heqte tashqi ishlar ministirliqi bir statistika élan qilsun, tashqi ishlar ministirliqi sherqiy türkistanda yüz bériwatqanlardin xewiri barmu? dep so'al qoydi.

Türkiye bash ministiri rejep tayyip erdughan bügün muxalip partiyilerning, hökümetni eyiblep türkmen we Uyghur qérindashlargha yardem qilmasliq bilen tenqid qilip bergen bayanatlirigha reddiye bérip mundaq dédi: ularning türkmenlerge köngül bölüsh arzusi bolsa mes'uliyetsizlik bilen bayanatlar élan qilip, türkmenlerning shert - shara'itini téximu qiyinlashturmighan bolatti. Saylamda awazgha érishish üchün türkmen qérindashlirimizning, Uyghur qérindashlirimizning bixeterlikini xeterge tashlawatidu. Bizning türkmen qérindashlirimiz üchün néme ish qilghanliqimizni bilishni xalisa iraqqa, süriyige barsun we u yerdiki türkmen qérindashlirimizdin sorisun, dédi

Yéqinda bir téléwiziye programmisigha qatnashqan türkiye tashqi ishlar ministiri exmet dawut'oghli Uyghur mesilisi toghrisida soralghan bir so'algha jawab bérip, Uyghur qérindashlargha köngül bolidighanliqimizgha héch kim shek - shübhe qilmisun, dégen idi.

Türkiye tashqi ishlar ministirliqi türkiye muxalip partiye we ammiwiy teshkilatlar teripidin, pelestin, süriye we misir mesilirige köngül bölgendek sherqiy türkistan mesilisige köngül bölmigenlik bilen eyiblinip tenqidke uchrap kéliwatidu.

Türkiye tashqi ishlar ministirliqining xitay bilen bolghan munasiwetliri qandaq kétiwatidu? türkiye tashqi ishlar ministirliqi hazir Uyghurlargha qarita qandaq bir siyaset yürgüzüwatidu? néme üchün türkiye pelestin we süriye mesililirige köngül bölgendek sherqiy türkistan we Uyghur mesilisige köngül bölmeydu? xitay türkiye munasiwetliride türkiye dölet menpe'itige taqashqanda Uyghurlarni qollash we himaye qilishtin waz kéchish éhtimali bolarmu? bu so'allarning jawabigha érishish üchün türkiye istratégiyilik chüshenchiler institutining mutexessisi doktor erkin ekrem bilen söhbet élip barduq.