Yézilargha ewetilgen Uyghur kadirlarning derdi heqqidiki qoshaq inkas qozghidi

Sayram bazarliq ottura mektep yazliq tetil munasiwiti bilen oqutquchi-oqughuchilargha muqimliq, bixeterlik chong yighini achti. 2012-Yili 3-iyul.

Bulturdin buyan ijtima'iy taratqulardin ündidar qatarliqlarda yézilargha ewetilgen kadirlar téma qilin'ghan qoshaq-yazmilar barghanche köpeymekte.

Ularda ürümchi qatarliq sheherlerdin jenubiy Uyghur diyaridiki yézilargha ewetilgen kadirlargha qarita yerlik déhqanlarning inkasliridin bashqa, ashu kadirlarning asasiy qatlamda yüz bériwatqan heqsizliqlar we barghanche éshiwatqan xizmet bésimigha qarita naraziliqlirimu ipadilen'gen.

Ijtima'iy alaqe torliridin ündidar torida yéqinda tarqalghan, jenubiy Uyghur diyaridiki yézilargha nuqtida turup ishleshke chüshürülgen Uyghur kadirlirining derdi heqqidiki qoshaq diqqet qozghidi.

Qoshaqta tilgha élin'ghan, öz ishlewatqan kespi, illiq a'ilisi we baliliridin ayrilip, 6 ayliqtin ikki yilghiche yézilarda nuqtida turup ishlewatqan kadirlarning hés tuyghuliri teswirlen'gen:

Xizmet dep shenbide ishle,
Tekshürüsh dep yekshenbe ishle！
Tekshürgüchi kéler bolsa,
Uxlimay kéchide ishle！

Ishle kadir ishle,
Közüng kor bolghanda,
Iching derdke tolghanda,
Yüzüng hérip sulghanda,
Andin barmiqingni chishle.

Dégen misralar arqiliq, normal insanliq heqqi bolghan dem élishlardin mehrum qilinip, öz wijdanigha xilap halda Uyghur yézilirida yüz bériwatqan türlük naheqchiliqlargha köz yumushqa mejbur bolghan Uyghur kadirlar yüzliniwatqan ehwal bayan qilin'ghan.

Aldinqi yili Uyghur aptonom rayon da'iriliri“ Yéza-kentlerdiki Uyghur déhqanlirining ehwalini igilesh, jenubiy Uyghur diyarining yéza-kentliridiki namrat Uyghur déhqanlirining namratliqtin qutulushigha yardemde bolush, diniy radikalliq idiyisining Uyghur déhqanliri arisida tarqilishining aldini élip muqimliqqa kapaletlik qilish, Uyghur déhqanliri bilen hökümet otturisidiki di'alog we chüshinishni kücheytish” dégendek chaqiriqlarni élan qilip, ürümchi qatarliq chong sheherlerdin we herqaysi wilayet, nahiye merkezliridin 3 yil ichide 260 mingdin artuq hökümet kadirining jenubiy Uyghur diyarini asas qilghan halda yézilargha chüshürülidighanliqini élan qilghan. Xitay we xelq'ara taratqularning xewerliridimu ikki yildin buyan Uyghur kadirliri türküm-türkümlep qerellik halda yézilargha chüshüp ishlewatqanliqi munazire témisigha aylan'ghan idi.

Radiyomiz jenubiy Uyghur diyaridiki yézilardin igiligen ehwallardinmu, ürümchi qatarliq sheherlerdin yézilargha chüshüp ishlewatqan kadirlar özi chüshken yézilarda Uyghur déhqanlirining yillardin buyan hel bolmay kelgen bezi emeliy qiyinchiliqlirini hel qilip bergenliki, bolupmu ularning xizmet istilida Uyghur déhqanlirigha qarita yerlik kadirlardin perqliq haldiki yumshaq mu'amilide bolushi déhqanlarning qarshi élishigha érishken bolsimu, emma xitay hökümet da'irilirining yene bu kadirlar üstidin nazaretni kücheytip, ularning xizmitige bérilidighan bahalashni shu yézilardiki yéziliq partkom sékrétari yaki yéza bashliqining yézip bérishini orunlashturushi töwen'ge chüshken kadirlardiki xizmet we rohi bésimni téximu éghirlashturuwetken.

Jenubiy Uyghur diyaridin öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen ziyaritimizni qobul qilghan bir xanim, yézilargha chüshken kadirlarning déhqanlarning bezi qiyinchiliqlirini hel qilip bergenlikini, bolupmu déhqanlargha qilghan siliq mu'amilisi seweblik yerlikning qarshi élishigha érishkenlikini bildürdi.

Emma bu xanim yene, yézigha chüshken kadirlarning hökümet tapshurghan wezipilerni orunlash bilen Uyghur déhqanlirining emeliy ehwali otturisida tallashqa mejbur boluwatqanliqi üchün, ularning zor köpchilikining rohi jehettiki éghir bésimni yéngishke mejburliqinimu eskertti.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliridin dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit ependimu bu heqte öz qarishini otturigha qoydi.

Dilshat rishit sözide, xitay hökümet da'irilirining jenubiy Uyghur diyaridiki yézilargha kadirlarni ewetishidiki meqsiti heqqide toxtilip, da'irilerning Uyghurlarning naraziliq keypiyatini peseytish, yüz bérish éhtimali bolghan qarshiliq weqelirining aldini élish, rayonning eminlikige kapaletlik qilish qatarliq mesililerni hel qilish meqsitide türküm-türküm hökümet kadirlirini yézilargha chüshürüsh taktikisi qolliniwatqanliqini bildürdi.

Dilshat rishit ependi yene, xitay hökümet da'irilirining mezkur siyasitining emeliyette özi arzu qilghan meqsetke yételmigenlikinimu tekitlep, yézilargha kadir ewetishning ünümi xitay hökümiti közligen meqsetke yétishtin yiraq bolupla qalmastin, eksiche Uyghur déhqanlirining emeliy ehwalini öz közi bilen körgen Uyghur ziyaliyliridiki hökümetke qarshi keypiyatning küchiyishke bashlighan weziyetning shekillinishige seweb boluwatqanliqini bildürdi.