“Xelq'ara qulluqni yoqitish küni” de Uyghur élidiki hashar mesilisi tekitlendi

Bügün 2-dékabir dunya mejburiy emgek yaki shekli özgergen qulluqqa qarshi turush küni. Dunya Uyghur qurultiyi Uyghur élida hashardin ibaret mejburiy emgekke sélish tüzümi dawamlishiwatqan bir shara'itta, Uyghurlarningmu emeliyette shekli özgergen qulluq tüzümning qurbani boluwatqanliqini bildürdi we bu mesilini dunyadiki alaqidar teshkilatlarning kün tertipige kirgüzüshning muhimliqini bildürdi.

Qulluq tüzümi déyilginide nurghun kishiler buni kona zamanlarda mewjut bolghan, emma 21-esirdin ibaret hazirqi zamaniwi dunyada alliqachan yoqap ketken bir tüzüm, dep qaraydu. Biraq emeliyette bolsa, qulluq tüzümi hazir dunyaning herqaysi jaylirida oxshimighan shekillerde hélihem mewjutluqini dawamlashturup kelmekte. Xelq'ara emgek teshkilatining doklatidin qarighanda, dunya miqyasida bu xil mejburiy emgekte we yaki shekli özgergen qulluq tüzümining qurbanigha aylan'ghan texminen 21 milyon adem bar bolup, bularning 11 yérim milyon'gha yéqini ayallar we qizlar bolsa, 9 yérim milyon'gha yéqini erler we oghullar iken. Bu kishiler asasliq xususiylar teripidin qul qilinsa, uning ichide 2 milyondin artuqi dölet teripidin yaki isyanchi teshkilatlar teripidin qul qilin'ghan iken.

Mejburiy emgek asasliq yéza igilik, qurulush, tikish-toqumichiliq we köngül échish saheliride köp körülidighan bolup, adette köchmen ishchilar we yerlik xelqler mejburiy emgek tüzümining ziyankeshlikige eng köp uchraydiken. Shekli özgergen qulluq tüzümini ayaghlashturush nöwette birleshken döletler teshkilati we uninggha qarashliq emgek teshkilati we nurghun xelq'araliq kishilik hoquq organliri diqqet qiliwatqan bir mesile bolup, 2-dékabir küni del mana bu mesilige diqqet tartish üchün b d t teripidin békitilgen “Xelq'araliq qulluqni yoqitish küni.”

Dunya Uyghur qurultiyining bash katipi dolqun eysa ependi bügün bu munasiwet bilen radiyomizgha qilghan sözide, Uyghurlarningmu shekli özgergen qulluq tüzümining qurbani ikenlikini bildürdi we Uyghur élidiki hashardin ibaret bu mejburiy emgek sistémisining dunyaning herqandaq yéridiki mejburiy emgektin perqlinidighanliqini eskertti.

Xitay hökümiti hashar emgikini bikar qilidighanliqini 10 yil ilgirila élan qilghan bolsimu, emma u Uyghur élining jenubidiki wilayetlerde türlük shekil we namlar astida oxshash dawam qilmaqta. Radiyomiz igiligen uchurlardin bolupmu yéqinqi yillardin Uyghur élidiki siyasiy bésim artishi bilen hashar emgikiningmu qaytidin ewj élip, yerliktiki déhqan ammisini kontrol qilish, ularni teqib qilish wasitisige aylanduruluwatqanliqi, xitay hökümiti xelqqe zor menpe'et ep keldi, dep kökke kötürüwatqan “El rayi qurulushi” dep élip bériwatqan öy qurulushi, yol qurulushi, su qurulushi we shundaqla bir qisim dölet mexsus meblegh ajratqan chong qurulush emgeklirining eslide Uyghur déhqanlarning zimmisige artilghan mejburiy emgek ikenliki melum bolghan idi. Uyghur élidiki mejburiy emgekke sélish yeni hashar ilgiri amérika dölet mejlisi we hökümiti qarmiqidiki xitay ishliri komitéti we xelq'ara kechürüm teshkilatining doklatlirida tilgha élin'ghan, emma biz mexsus bu shekli özgergen qulluqqa qarshi küresh qilidighan organ-teshkilatlarning tor betlirige kirginimizde, buninggha a'it bir uchur yoqluqini, bolsimu uning asasen aqqun ishchilarning hoquqi mesilisi bilen cheklen'genlikini körduq. Dolqun eysa ependi hashar mesilisining dunya jama'etchilikige tolimu yat bir mesile ikenlikini, shunga buni tonutush we kün tertipke ep kélish üchün xizmetlirini bashliwetkenlikini éytti.

Dunya Uyghur qurultiyi bu yil 11-ayning 10-küni “Sherqiy türkistandiki mejburiy emgek sistémisi - döletning testiqi bilen yürgüzülüwatqan hashar sistémisi” mawzuluq bir parche doklat élan qilghan idi. 30 Bettin terkib tapqan doklat hashar heqqide chüshenche, uning ijra qilish shekilliri, siyasiy arqa körünüshi we alaqidar xelq'ara qanunlar we shundaqla xitay hökümiti we xelq'ara organlargha qoyghan teleplerdin ibaret 5 bölümdin teshkillen'gen bolup, dunya Uyghur qurultiyi bu doklatning hashargha a'it resmiy bir matériyal yoq bolushtek boshluqni tolduridighanliqini bildürmekte.