Хотән шәһәрлик парткомниң секретариниң тутуп тәкшүрүлүши чөпқәтлирини әндишигә чүшүргән

Хотән шәһәрлик парткомниң секретари чен йвәнхуа йиғинда сөз қилмақта. 2016-Йили 17-март, хотән.

25-Апрел уйғур аптоном районлуқ интизам тәкшүрүш комитетиниң баянатида, хотән шәһәрлик парткомниң секретари чен йвәнхуаниң тутуп турулуп тәкшүрүлүватқанлиқи билдүрүлгән иди. Шинхуа ториниң бу һәқтики хәвәрдә дейилишичә, чен йвәнхуа интизамға еғир дәриҗидә хилаплиқ қилиш қилмиши билән әйибләнгән. Хотәндин игилигән учурлиримиздин қариғанда, чен юәнхуаниң тутулуши у җаһан сүргән пәйттә хотәндики асаслиқ қурулуш түрлиригә игә болуватқан униң бир юртлуқ чөпқәтлирини әндишигә чүшүргәнлики мәлум.

Уйғур аптоном районлуқ партком интизам тәкшүрүш торида елан қилинған хотән шәһәрлик парткомниң секретари чен йвәнхуа тутуп турулуп тәкшүрүлүватқанлиқиға даир учуридин мәлум болушичә, чен йвәнхуа әслидә һәрбийликтин кәсип алмаштурған сичүәнлик хитай болуп, у 1980-йилларниң ахирлиридин буян хотән тәвәсидә йезилиқ парткомниң катипи, шәһәрлик һөкүмәтниң тәшвиқат кадири, хотән шәһәрлик һөкүмәт вә парткомниң баш катипи, тәшвиқат вә тәшкилат бөлүмлириниң мудири, лоп наһийилик парткомниң секретари һәмдә хотән шәһәрлик парткомниң секретари қатарлиқ вәзипиләрдә болған икән. Даириләр униң интизамға яки қанунға хилап ишлири һәққидә тәпсилий учур тарқатмиди.

“сумурғ” ториниң хәвиридә көрситилишичә, чен йвәнхуа ши җинпиңниң компартийә ичидики чирикликкә қарши оператсийәсидә уйғур аптоном районидин қармаққа илинған йәнә бир юқири дәриҗилик хитай әмәлдари һесаблинидикән.

Чен юәнхуаниң немә сәвәблик әдлийә органлириниң бир тәрәп қилишиға өткүзүп берилгәнлики һәққидә тәпсилий мәлумат елиш үчүн хотән вилайәтлик җамаәт хәвпсизлик идариси ишханиси билән алақиләшкән болсақму, улар бу һәқтики соалимизға җаваб беришни рәт қилди.

Биз йәнә хотән шәһәрлик интизам тәкшүрүш идариси билән алақиләштуқ, телефонни алған хадим “чен юәнхуани мән тутмидим, мәндин әһвалларни соримаң” дәп қопаллиқ билән телефонни қойди.

Чен юәнхуаниң тәкшүрүлүватқанлиқи хотән шәһәрлик радио вә телевизийәсидә хәвәр қилинған болуп, хотән наһийисидин икки йил илгири радиомиз зияритини қобул қилип хотән шәһирини кеңәйтип қуруш баһанисидә һөкүмәтниң йәрлик хәлқниң йәр земинлирини мәҗбурий әрзан баһада тартивалғанлиқини шикайәт қилған деһқан аял билән қайта алақилишип хотән партком секретариниң тутулғанлиқи һәққидики һөкүмәт тарқатқан учурлардин хәвири бар-йоқлуқини соридуқ.

У аял бу хәвәрниң радиода аңлитилғанлиқини, бу хәвәр елан қилиништин аввал йеқинқи күнләрдә йәнә хотәндики әмәлдарлар келип тартивалған йәрлириниң орниға йәр кесип бәргәнликини, кесилип кәткән яңақ дәрәхлириниң орниға башқидин яңақ дәрәхлирини бәргәнликини ейтип “җайиға кәлди, бизму рази болдуқ” дәп мәмнунлуқини билдүрди.

Бир қанчә йил илгири хотәнгә келип хәлқара саяһәтчилик ширкити қурувалған җин фамилилик хитай илгири зияритимизни қобул қилғанда, өзиниң хотәндә иш оқәтлириниң яхшилиқини, шәһәр башлиқи вә партком секретарлири билән йеқинлиқини пәш қилған иди, биз униңға қайта телефон қилип чен юәнхуаниң тутулуп тәкшүрүлүшидики сәвәбни билидиған-билмәйдиғанлиқини соридуқ, у гәрчә униң тутулғанлиқидин хәвири болсиму, зади қандақ еғир дәриҗидә хаталиқ өткүзгәнликидин хәвири йоқлуқини билдүрди.

У мундақ деди: “чен юәнхуа билән юртдаш ағиниләрдин биз, уму сичүәнлик өзи яхшити, һазир у һәққидә параңлашмаймиз, һазир мәркәздинму, аптоном райондинму интизам тәкшүрүшкә адәм кәпту, һәммиси мушу йәрдикән дәйду, бундақ ишларни сүрүштә қилишму әпсиз.”

У йәнә арқидинла ағинисиниң тутулғанлиқиға қарши наразилиқини билдүрүп: “у чоқум хаталиқ өткүзди-дә болмиса тутуламду, хотәндики вәзиписи билән мунасивәтлик болуши мумкин, әмма у шәһәргә шуҗи болғилиму әмди 3 йил болған турса, қанчилик хиянәтчилик қилип кетәләйду дәйсиз, әски чоң башлиқлар шундақ җиқ, һоқуқидин пайдилинип ғайәт зор хиянәтчилик қилған башлиқларға селиштурғанда, чен юәнхуани кичик белиҗан десәк болиду, һөкүмәтму чоң иш қалғанларни тутмай, мушуларни қамаққа алиду кәчкичә, һөкүмәт елан қилмиғучә униң немә қилғанлиқиниму билгили болмайду.”

Биз униңдин чен юәнхуа тутулғандин кейин җениниң өзидин вә содисиниң тәсиргә учриған-учримиғанлиқини соридуқ, униң җаваблиридин, гәрчә өзидин әндишә қилмисиму, әмма йол, өй-земин қурулушиға охшаш чоң қурулушларни һөддигә алған юртлуқлириниң четилип қелишидин әндишә қиливатқанлиқи, башқиларниңму шуниңдин әнсирәватқанлиқи ашкара болди:

У мундақ деди: “мән чен юәнхуа билән у лопқа шуҗи вақтидила арилишаттим, биз биллә һарақ ичип параңлишип тураттуқ, юртлуқ болғандики бәзи ишлиримизға анчә-мунчә ярдәм қилидиған гәп, лекин мән кичик сода қилидиған адәм билән мунасивити йоқ. Бизгә ундақ чоң содиларни бәрсиму қилалмаймиз, шуниң йоли билән һөкүмәткә тайинип йол ясаш дәмсиз, йәр ечиш, қурулуш қилиш дәмсиз, шундақ чоң ишларни қилидиғанлар четилип қелиши мумкин. юртдашлар, ағиниләрму бу гәпни чиқириштин өзини қачуруватиду. Бир немә демәк тәс.”

Чен юәнхуаға даир учур архплиримиздин мәлумки, 3 йил аввал лоп наһийисиниң партком секретарлириқидин хотән шәһириниң партком секретарлиқиға йөткәп келингән чен юәнхуа хотән шәһиридә хизмәт башлиши биләнла әң алди билән партийә, һөкүмәт кадирлириға 2014-йиллиқ хизмәт йиғини чақирип, йиғинда йеқинда хотән шәһиригә чарлаш аптомобилидин 10 ни әкәлгәнликини, булар мәхсус һиҗабланған, җилбаб кийгән мусулман қиз-аялларни халиғанчә тутуп апирип дөләт аманлиқини қоғдаш идарисигә тапшуруп беридиғанлиқини әскәрткән һәмдә уларниң теги-тәктини сүрүштә қилип, бундақ кийимни кийишкә зади кимниң тәсир көрсәткәнликини ениқлап чиқидиғанлиқини ейтқан. У йәнә “йил ахирғичә, хотән шәһәр ичидә йүзини йөгәйдиған бирму адәм қоймаймән” дәп сөзлигән.

Чен йәнә хотәндики дохтурхана, аммиви қатнаш вә башқа һәр қандақ аммиви сорунлар вә һөкүмәт тармақлириниң иш беҗириш орунлирида бирдәк һиҗабланған, җилбаб кийгән аялларни қобул қилмаслиқ, мулазимәт қилмаслиқ һәмдә байқиған һаман шәхси учурини игиләп мунасивәтлик даириләргә йәткүзүшни мәзмун қилған уқтурушни тарқатқан иди.

Икки йил илгири хотән шәһириниң шәһәр башлиқи, шәһәрлик парткомниң муавин секретари адил нурмәмәт партийидин қоғлап чиқирилип, әмилидин елип ташланған вә әдлийә органлириниң бир тәрәп қилишиға тапшуруп берилгәнлики хәвәр қилинған. Адил нурмәмәтниң һоқуқидин пайдилинип, зор миқдарда пара алғанлиқи, хусусий ширкәтләрдин пайда көзлигәнлики билдүрүлгән иди.