Mongghul pa'aliyetchi xitayni yalghanchiliq bilen eyiblidi

Yaponiyede ziyarette boluwatqan jenubiy mongghuliye qurultiyi re'isi timuchi réto bügün ziyaritimizni qobul qilip, yéqinda xitayning yapon tilida neshr qilinidighan “Xelq” gézitide élan qilin'ghan, chet'ellerde pa'aliyet élip bériwatqan tibet, Uyghur we mongghul kishilik hoquq teshkilatlirining yaponiyediki pa'aliyetlirige qarshi “Chet'ellerdiki tibet, Uyghur we mongghul musteqilchiliri yapon-xitay munasiwitige éghir dexli yetküzüwatidu” namliq chatma tenqidi maqalige qarita, özining qarashlirini bayan qilip: “Yapon-xitay munasiwitini buzuwatqan tibet, Uyghur we mongghul musteqilchiliri emes, belki béyjing” dédi.

Jenubiy mongghuliye qurultiyi re'isi timuchi réto: “Tibet, Uyghur we mongghullar qandaqlarche yapon-xitay munasiwitini buzidu? ikki dölet munasiwitini buzuwatqan del xitay kompartiyesining özi emesmu? béyjing her künlüki sénkaku yeni dyaw yü ariligha urush paraxotlirini ewetip tokyogha urush tehditi séliwatidu. Teywen'ge zembireklirini tiklep qoyup, teywenliklerni qorqutuwatidu. Yapon-xitay urushidiki ‛nenjin weqesi‚ ning tarixiy pakitlirini burmilap, ikki dölet munasiwitini kompartiye özi buzuwatidu” dédi.

U sözide: “Xitay kompartiyesi ‛xelq‚ gézitide tibet, Uyghur we mongghul musteqilchilirini tillighanni az dep, tokyodiki elchixanisi xitay ishlemchi we oqughuchilirini namayishqa teshkillep yaponiye parlaménti aldida ‛tibet, Uyghur we mongghul musteqilchilirining yaponiyede pa'aliyet élip bérishigha qarshi turayli‚ dep sho'ar towlatquzdi emesmu? xitay elchixanisi néme üchün tokyodiki bizning birleshme pa'aliyitimizdin shunchilik endishe qilidu” dédi.

Melum bolushiche, tokyoda xitaylar 10-dékabir yaponiye parlaméntida chaqirilidighan jenubiy mongghuliye qurultiyi qurulghanliqini jakarlash murasimigha qarshi namayish élip barghan.

Xitayning “Xelq” gézitidiki mezkur maqalisi heqqide toxtalghan timuchi réto: “Xitay kompartiyesining awazi bolghan ‛xelq‚ gézitide kompartiyening bizni haqaretlishi normal bir ehwal. Chünki, xitay merkizi hökümiti xelq'ara jem'iyette üzlüksiz qollashqa érishiwatqan tibet, Uyghur mesilisige mongghul mesilisining birge qoshulushidin endishe qiliwatidu. Kompartiye bizni yétim qaldurushqa tirishiwatidu. Biraq, weten ichide öz derdini dunyagha anglitalmaywatqan tibet, Uyghur, mongghullar bizning pa'aliyetlirimizdin elwette pexirlinidu”dédi.

Ziyaritimizni qobul qilghan jenubiy mongghuliye qurultiyining bash katipi daychin bu xildiki maqalilerning bir qisim jem'iyetlerning ayliq gézitliridimu élan qilin'ghanliqi heqqide toxtilip:“Yéqindin buyan yaponiyediki bezi bir xitay muhajirliri dostluq jem'iyetlirining gézitliride: ‛tibet, Uyghur we mongghul kishilik hoquq teshkilatlirining yaponiyede pa'aliyet élip bérishi, ikki dölet munasiwitige dexli yetküzidu‚ dégen témida köplep maqaliler élan qilindi” dédi.

Timuchi réto chet'ellerde pa'aliyet élip bériwatqan tibet, Uyghur, mongghul teshkilatlirining ish birliki heqqide toxtilip: “Ötken yilidin bashlap teshkilatimiz tibetning rohaniy dahiysi dalay lama rehberlikidiki sürgündiki tibet hökümitining yardimige we qollishigha érishish üchün ular bilen uchrishish élip barduq shundaqla bash shtabi gérmaniyediki rabiye qadir xanim bashchiliqidiki dunya Uyghur qurultiyi bilen öz-ara hemkarlishish üchün tiriship kelduq. Bizning bundaq qilishimizdiki meqset, üch millet ortaq teqdirdash. Shunga, tibet, Uyghur, mongghullar birlikte ittipaqliship ish élip bérip, xitay merkizi hökümitini aghdurghandila bizning ghayimiz emelge ashidu. Shunga biz ghayimizni emelge ashurush üchün xitay démokratchiliri bilenmu yéqin munasiwette bolushimiz kérek” dédi.

Timuchi réto söhbitimiz jeryanida, jenubiy mongghuliye qurultiyining bash shtabining tokyoda tesis qilinishi heqqide toxtilip: “Asiyadiki yaponiye bilen teywen rayon xaraktérlik mesililerde xitay kompartiyesi hakimiyitining közige taqiliwatqan mix. Bu ikki dölet qanun bilen hakimiyet bashqurushni yolgha qoyghan, démokratik we erkin eller hésablinidu. Shunga biz, jenubiy mongghuliye qurultiyi deslepki qedemde bu ikki dölette özimizning belgilik siyasiy we iqtisadiy asasimizni puxta tiklesh bilen birge, yapon we teywen hökümitining qollishini qolgha keltürüsh we shundaqla ikki dölet xelqining jenubiy mongghuliye mesilisige bolghan hésdashliqini qozghashtin ibaret” dédi.

Igilishimizche, jenubiy mongghuliye qurultiyi re'isi timuchi réto yéqinda tokyoda bayanat élan qilip, xelq'ara jem'iyetni tibet, Uyghur we mongghul mesilisige köngül bölüshke chaqirghan idi.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.