Yaponlarning Uyghurlargha bolghan hésdashliqi barghanséri kücheymekte

Sürette, d u q bash katipi dolqun eysa ependi yawropa parlaméntining muawin reisi edward mékmillan ependi bilen 2009 - yili 11 - ayda yawropa parlaméntida.

D u q bash katipi dolqun eysa ependining melumatigha asaslan'ghanda, yaponiye muxbirlirining alayiten gérmaniyige kélip, d u q bash shtabini ziyaret qilghuchilarning sani yildin yilgha köpeygen. Bu qétim gérmaniyige ziyaretke kelgen yaponiyilikler osaka uniwérsitétining tetqiqatchiliri bolup, ular myunxén shehiride bir heptige yéqin turush jeryanida Uyghur milliy dawasi heqqide etrapliq melumatlar igiligendin tashqiri, Uyghur tili we medeniyiti saheside matériyal toplashqa tirishqan.

Yaponiyiliklerning 19 - esirning axiri 20 - esirning bashliridin tartip Uyghur wetinige qiziqip kelgenliki toghrisida köpligen tarixiy melumatlar bar. 80 - Yillardin kéyin Uyghur wetinidiki aliy mektep we ottura téxnikom mekteplerde maddiy mukapatlarni tesis qilip, Uyghurlarning medeniyet, ilim - pen ishlirigha hésdashliq bolghan yaponiyiliklerni Uyghurlar yaxshi bilidu.
 
2000 - Yillardin kéyin, bolupmu 2008 - 2009 - yilliridin bashlap, yaponiyiliklerning Uyghurlarning siyasiy mesililirige bolghan hésdashliqi bashqidin küchiyip bardi. D u q re'isi rabiye qadir xanim, mu'awin re'is séyit tümtürk we bash katip dolqun eysa ependiler yaponiyide ziyarette bolghan mezgillerde, yaponiyining bezi yuqiri derijilik hökümet emeldarliri hem sabiq bash ministirliri qobul qilip, yaponiye hökümiti we xelqining Uyghurlargha bolghan qollash héssiyatini namayan qilghan idi.

D u q bash katipi yaponiyiliklerning Uyghurlargha bolghan qiziqish sewebi toghrisida toxtilip, ikki amilni otturigha qoydi. Buning birini, "yaponiyilikler bilen Uyghurlarning medeniyet, til jehette bezi ortaqliqlargha ige bolghanliqi" dédi. U yene, yaponiyiliklerning Uyghurlargha bolghan qiziqishini kücheytiwatqan ikkinchi sewebning siyasiy amil ikenlikini otturigha qoydi.
 
Xewerlerdin qarighanda, hazir yaponiyide yashawatqan bir qisim Uyghurlarning yaponiye pasportlirigha érishish mesililiri hel boluwatqan bolup, yaponiye - xitay otturisidiki sürkilishning küchiyishi, Uyghurlar mesilisige bolghan qiziqishini yenimu kücheytken hem xitay tehditige eng qattiq uchrawatqan yaponiyining, xitayning parchilinishini ümid qilish xahishi barghanséri yuqiri örligen.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.