Америка уйғур елидики “биңтуән” вә униң икки нәпәр әмәлдариға җаза тәдбири елан қилди

Мухбиримиз ирадә
2020.07.31
trump-muxbir-yighin.jpg Америка президенти доналд трамп ақсарай һойлисида өткүзгән ахбарат елан қилиш йиғинида сөзлимәктә. 2020-Йили 29-май, вашингтон.
AP

Америка һөкүмити 31-июл күни хитайниң уйғур елидә турушлуқ “ишләпчиқириш-қурулуш армийәси”, йәни “биңтуән” вә униң икки нәпәр башлиқини уйғурларниң кишилик һоқуқини дәпсәндә қилғанлиқи үчүн “йәршари магнитиский қануни” арқилиқ җазалиди. Улар “биңтуән” ниң сабиқ партийә комитети секретари сүн җинлоң вә шундақла биңтуәнниң һазирқи баш қомандани вә муавин партийә комитети секретари пең җярүйдин ибарәт.

Америка ташқи ишлар министирлиқи вә сода министирлиқиниң бу һәқтики баянатида мунулар дейилгән:

“бу орун вә әмәлдарлар шинҗаңдики аз санлиқ милләтләргә қаритилған еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә мунасивәтлик болғанлиқи үчүн бекитилди. Улар уйғурлар вә башқа түркий мусулман милләтләргә қаритилған кәң көләмлик тутқун һәрикити, халиғанчә тутуп туруш вә җисманий җәһәттин хорлаш һәм башқа еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликидә рол ойниған”.

Америка сода министири ситивен минучин баянатта “биз илгири дегәндәк, америка өзиниң малийә һоқуқидин толуқ пайдилинип туруп шинҗаң вә дуняниң һәрқайси җайлирида кишилик һоқуқни дәпсәндә қилғучиларни җавабкарлиққа тартиду” дәп әскәрткән.

Дәл қурбан һейтниң биринчи күнидә елан қилинған бу хәвәр чәтәлләрдики уйғур җамаитини хушаллиққа чөмдүрди. Улар буни даналарчә қарар, дәп баһалиди.

Дуня уйғур қурултийиниң рәиси долқун әйса американиң юқиридики һәрикитини қизғин қарши алидиғанлиқини ейтип, буниң тарихий бир вәқә икәнликини билдүрди. Долқун әйса әпәнди “биңтуәнниң хитайниң уйғурларни қанлиқ бастуруши вә мустәмликә қилишидики әң чоң васитиси” икәнликини тәкитлиди.

Америкадики уйғур паалийәтчиси елшат һәсән әпәнди буниң уйғурларға қилинған һейтлиқ совға болғанлиқини ейтти. У “биңтуән” ни уйғур елидики әң чоң “җинаий тәшкилат” дәп көрсәтти.

Американиң “биңтуән” вә униң икки әмәлдариға қойған “йәршари магнитиский қануни” җазаси бойичә, уларниң америка вә униң контроллуқидики барлиқ орунларда болған барлиқ мал-мүлүклири тоңлитилидикән. Шундақла бу орун вә кишиләр билән һәрқандақ сода алақиси қилиш, мал тәминләш чәклинидикән.

Америка ташқи ишлар министири майк помпейо тивиттерда бу қарарни җакарлап: “бүгүн америка шинҗаң ишләпчиқириш вә қурулуш биңтуәни вә униң икки әмәлдарини шинҗаңдики еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә четишлиқ дәп җазалиди. Биз пүтүн дуняни биз билән бирлишип, хитай компартийәсиниң өз пуқралириниң кишилик һоқуқини дәпсәндә қилғанлиқини әйибләшкә чақиримиз”, деди.

Америка һөкүмити бундин илгири йәни 9-июл күни, уйғур аптоном районлуқ парткомниң секретари чен чүәнго, уйғур аптоном районлуқ сиясий-қанун комитетиниң сабиқ секретари җу хәйлун, уйғур аптоном районлуқ җамаәт хәвпсизлики назаритиниң назири ваң миңшән, уйғур аптоном районлуқ җамаәт хәвпсизлики назаритиниң партком секретари хо люҗүн қатарлиқ 4 нәпәр юқири дәриҗилик хитай әмәлдарини уйғур елидики зулумда роли бар, дәп бекитип “йәршари магнетиский қануни” арқилиқ җаза тәдбири елан қилғаниди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.