“5-Féwral ghulja weqesi” türkiye taratquliridin keng-kölemde orun aldi

“5-Féwral ghulja weqesi” ning 21 yilliqini xatirilesh namayishliri türkiye taratqulirida. 2018-Yili féwral. Türkiye.

“5-Féwral ghulja weqesi” ning 21 yilliqini xatirilesh namayishliri türkiye taratqulirida. 2018-Yili féwral. Türkiye.

Muhemmed salih hajimning wapati türkiye taratqulirida. 2018-Yili féwral. Türkiye.

Birqanche kündin béri türkiyediki nurghun gézitler, téléwiziye qanalliri, tor betler, we ijtima'iy taratqular “5-Féwral ghulja weqesi” ning 21 yilliqini xatirilesh namayishliri we diniy alim muhemmed salih hajimning rohigha atap türkiyening herqaysi jaylirida ghayibane jinaza namizi oqulghanliqi heqqide xewerler we inkaslar tarqatti.

Türkiyediki chong gézitler muhemmed salih hajimning wapati, “5-Féwral ghulja weqesi” we buning bilen birlikte Uyghurlarning hazirqi weziyitige a'it uchurlargha bash bettin orun berdi.

“Yéngi aqit” gézitide “5-Féwral ghulja qirghinchiliqi toghriliq naraziliq namayishliri ötküzüldi” dégen témida, “Béyaz gündem” namliq tor gézitide “Uyghur türkliri xitay bésimi astida peryad qilmaqta” dégen mawzuda, “Dunya gündemi” namliq gézitte “Sherqiy türkistanliqlar muhemmed salih üchün köz yéshi tökmekte”, “Sherqiy türkistanliqlar üchün kimler köz yéshi tökidu” dégen témilarda, “Millet géziti” de “Ghulja weqesi munasiwiti bilen enqerede namayish ötküzüldi” dégen témida, “Yéngi xeberden” tor gézitining 8-chésladiki sanida obzorchi senan kazimoghlu ependi yazghan “Xitayda 1997-yili 5-féwralda yüz bergen ghulja qirghinchiliqi” mawzuluq obzori élan qilindi. Obzorchi yüjel tanay yazghan “Ishghalchi xitayning sherqiy türkistanda élip barghan ürümchi qirghinchiliqi” témisidiki obzori “Yeniden ergeneqon” namliq tor gézitide, “Türk téme” gézitide bolsa “Qeshqerdiki lagérda 120 ming Uyghur tutup turulmaqta” namliq maqale élan qilindi. 

“5-Féwral ghulja weqesi” munasiwiti bilen élan qilin'ghan xewerlerde ghulja weqesining bundin 21 yil ilgiri xitay hökümitining Uyghurlargha qarita qirghinchiliq élip barghan bir weqe ikenlikini, mezkur weqedin kéyin, yeni 2009-yili 7-ayning 5-küni Uyghur diyarida yene bir qétim qirghinchiliq élip bérilghanliqi bayan qilin'ghan. 2016-Yili chén chüen'go Uyghur diyarigha partiye sékrétarliqigha teyinlen'gendin buyan, Uyghurlarni keng kölemde tutqun qilish dolqunining bashlan'ghanliqi, xewerlerge qarighanda, pütün sherqiy türkistanda 500 ming etrapida Uyghurning lagérda ikenliki tilgha élin'ghan.

Senan kazimoghlu “Xitay 1997-yili 5-féwral küni élip barghan ghulja qirghinchiliqi” mawzuluq obzorida “Ghulja weqesi” toghrisida qisqiche melumat bergendin kéyin, maqalisini mundaq dawamlashturidu: “Bügünki sherqiy türkistanda Uyghurlargha élip bériliwatqan zulum künsayin kücheymekte. Minglighan Uyghurni qirghin qilghan xitay hazirghiche yüz minglighan Uyghurni türme we lagérlarda tutup turmaqta. Türme we lagérlarda xitayning bu bésimigha chidiyalmighan Uyghurlar lagérlarda hayatidin ayrilmaqta. Mesilen, Uyghurlarning diniy alimi muhemmed salih haji ötken hepte lagérda shéhit boldi. Uyghur qérindashlirimizning derdige köngül böleyli.”

5-Féwral künidin béri türkiyediki metbu'atlarda “Ghulja weqesi” we Uyghurlarning weziyiti bayan qilin'ghan xewer, obzor we maqalilerning élan qilinishi türkiyediki Uyghurlarni xushal qildi. Ziyaritimizni qobul qilghan izmirdiki ege uniwérsitétining proféssori alimjan inayet ependi, obzorchi yüjel tanay ependi we qehrimanmarashtiki sütchü imam uniwérsitétining magistir oqughuchisi iparxan Uyghur bu heqtiki so'allirimizgha jawab berdi.

Yüjel tanay ependi, “5-Féwral ghulja weqesi” ni türkiye taratqulirida tutup turushning dewa üchün paydiliq ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Buni dawamliq kün tertipte tutup turush kérek. Bolupmu türk metbu'atliri buni dawamliq kün tertipte tutup turushi kérek. Epsuski, dölitimizde biz arzu qilghandek bolmaywatidu. Mezkur weqelerni xatirilesh waqtidila sherqiy türkistan mesilisi toghrisida xewerler élan qilip qalmastin, bu mesilige dawamliq halda axbaratlarda orun bérish kérek. Bu arqiliq hökümetke tesir körsetkili bolidu.”

Proféssor alimjan inayet ependi “5-Féwral ghulja weqesi” ni xatirilesh üchün türkiye metbu'atlirida Uyghur mesilisining tonushturulghanliqini, buning jama'et pikri toplash üchün shundaqla hökümetke tesir körsitish üchün paydiliq bolidighanliqini bayan qildi. 

Buningdin del 21 yil burun “Ghulja weqesi” toghrisidiki xewer tarqalghanda minglighan kishiler enqerediki qojatepe meschitide yighilip, xitay elchixanisighiche piyade bérip, namayish ötküzgen idi. Iparxan Uyghur xanim “5-Féwral ghulja weqesi” dek bundaq alahide künlerni keng-kölemde xatirileshning Uyghurlarning bügünki éghir weziyitini dunya jama'etchilikige tonutush üchün zor ehmiyetke ige ikenlikini bayan qildi. 

“5-Féwral ghulja weqesi” we ataqliq diniy alim muhemmed salih hajimning türkiyening herqaysi jaylirida ghayibane jinaza namizi chüshürülgenliki heqqidiki uchurlar gézitlerdin sirt FOX TV ,TRT TV ,CNN Türk qatarliq qanallardimu xewer qilindi.