Amérika fédératsiye tekshürüsh idarisining bashliqi: xitay jasusliri pütkül amérikigha tehdit séliwatidu

Amérika dölet mejlisi kéngesh palatasi seyshenbe küni amérika dölet mejlisining kéngesh palatasida ötküzülgen amérika bixeterlik we istixbarat organlirining guwahliq bérish yighinida, bezi emeldarlar xitay jasusluq heriketlirining amérikigha keng tarqilip, pütkül amérika jem'iyitige tehdit séliwatqanliqini agahlandurdi.

Amérika emeldarlirining ilgiri sürüshiche, xitay amérikidiki jasusluq heriketliride amérikining ilmiy tetqiqat organlirini nishan'gha alghanliqi, uning jasusluq heriketliride proféssor, ilmiy tetqiqatchi we oqughuchilarni ishlitishtek gheyriy en'eniwi jasusluq wasitilirini qolliniwatqanliqini tekitligen. Bu amérika bixeterlik emeldarlirining birinchi qétim xitayning amérikidiki jasusluq heriketliride qolliniwatqan wasitilirini bundaq éniq ipade qilishi we uning pütkül amérika jem'iyitige tehdit séliwatqanliqini tekitlishidur.

Kéngesh palatasining istixbarat komitétida chaqirilghan mezkur guwahliq bérish yighinida amérika döletlik istixbarat bash mudiriyiti, fédératsiye tekshürüsh idarisi, dölet bixeterlik idarisi, merkizi istixbarat idarisi, dölet mudapi'e istixbarat idarisi qatarliq 6 bixeterlik-istixbarat orginining mes'ulliri guwahliq bergen.

Yuqiriqi sözlerni amérika fédératsiye tekshürüsh idarisining bashliqi kristofir réy kéngesh palata ezasi marko rubi'oning amérikidiki xitay oqughuchilirining amérika ilmiy tetqiqat saheside qandaq tehdit peyda qiliwatqanliqigha da'ir so'aligha jawab bergende tekitligen.

Kristofir réy: “Fédératsiye tekshürüsh idarisining pütün memliketning her qaysi jayliridiki ishxaniliri xitayning gheyriy en'eniwi istixbaratchilarni ishqa séliwatqanliqi, bolupmu ilmiy sahediki proféssor- tetqiqatchi, oqughuchilarni ishqa séliwatqanliqini körüp turuwatidu. Bu ehwal noqul chong sheherlerde yüz bermeywatidu. Bu asasen kichik sheherlerde we pütkül sahelerde körülüwatidu. Lékin, amérika ilmiy sahesining arqisida istixbaratchilarning barliqini qobul qilmasliqi we ularning bu jehettiki “Saddiliqi> bu ishni téximu yaman'gha sörewatidu” dégen.

Kristofir réyning agahlandurushiche, xitayning tehditini noqul hökümetke qaritilghan tehdit, dep qarimasliq kérek. U, bu tehditke pütkül amérika jem'iyiti uchrawatqanliqi we uning pütün jem'iyetning hoshyar bolushi kéreklikini tekitligen.

Kristofir réy mundaq deydu: “Ular (xitay) bizning ochuq ashkara we échiwétilgen tetqiqat hem tereqqiyat muhitimizni suyi'istémal qilip, biz iptixarlinidighan bu artuqchiliqimizdin paydiliniwatidu. Biz qilishqa tirishiwatqan ishlarning biri shuki, xitayning tehditini noqul hökümetke qaritilghan tehdit dep qarimasliq kérek. Bu pütün jem'iyet duch kéliwatqan tehdit. Shunga, bu tehditke pütün jem'iyet biz bilen teng inkas qayturushi kérek”.

Kéngesh palata ezasi marko rubi'oning yighinda tekitlishiche, amérika özining 240 nechche yilliq tarixida xitay peyda qiliwatqan hazirqidek bundaq zor kölemlik tehditke uchrap baqmighaniken. U xitayning amérikining ornini igilesh üchün barliq wasitilerni ishqa séliwatqanliqini bildürgen.

Marko rubi'o mundaq deydu: “Méning qarishimda bu komitéttiki mutleq köp qisim ezalar buninggha qétilidu, dewrimizdiki eng chong mesile xitay peyda qiliwatqan tehdittur. Bu dölet özining 240 nechche yilliq tarixida bundaq bir kölemdiki riqabetchi we reqibge uchrap baqqanmu-baqmighanmu bilmidi. Bu méning shexsiy qarishim bolsimu, emma buningda nurghun kishiler men bilen pikirdash. Xitay özining dunyadiki eng qudretlik dölet amérikining ornini igilesh gherizini pilanliq, sewrchanliq we uzun mezgillik istratégiye bilen ishqa ashurushqa kirishiwatidu. Siz buni uning gherbning démokratiye, ochuq-ashkariliq we erkinlik qimmet qarishi ornigha özining modélini dessetmekchi boluwatqanliqi, buni ishqa ashurushta dölet küchi, soda, herbiy, iqtisadi, uchur we axbarat, tor hujumi qatarliq wasitilerni qolliniwatqanliqida, bizning köchmenler sistémimiz we uniwérsitétlirimizni süyistémal qiliwatqanliqida köreleysiz.”

Marko rubi'o yéqinda florida shtatidiki bezi uniwérsitétlargha mektup yézip, ularning qarmiqidiki kungzi institutlirini taqashni telep qilghan. U mektupida kungzi institutlirining amérika uniwérsitétlirida pikir erkinliki buzghunchiliqi qiliwatqanliqini agahlandurghan. Floridadiki bir uniwérsitét yéqinda bu mektepning qarmiqidiki kungzi institutini taqighanliqini bildürgen idi.

Amérikidiki adwokat nuriy türkelning ilgiri sürüshiche, xitayning amérika uniwérsitétlirigha we pen tetqiqat orunlirigha singip kirishi amérika uniwérsitétliridiki pikir erkinlikige jiddiy xiris peyda qilghan.

U mundaq deydu: “Amérikining bügünki haletke kélishining asasliq seweblirining biri, ilim-pen sahesidiki erkinlik, yeni erkin pikir qilish we keshpiyatchanliq rohi. Qaraydighan bolsaq, amérikida inzhénir köp we dunyadiki nurghun nersiler mushu elde keship qilinidu. Buning sewebini shu ilmiy erkinliktin körüwélishqa bolidu. Oylash erkinliki we keshpiyatchanliq rohining küchlüklüki. Bu diréktor réyning buni jem'iyet xaraktérlik tehdit dégini, xitay hökümitining teshebbusi we orunlashturushi bilen bular bizningki hayat yolimiz, qimmet qarishimizni, bizning dölitimizning qudretlik dölet bolushida asasi amil boluwatqan ilmiy sahediki erkinlikni tizginlesh arqiliq özidiki xataliqlarni yépishqa urunup, hetta uni bizge teshwiq qiliwatidu, bu bizge jem'iyet xaraktérlik tehdit, dégen nuqtini otturigha qoydi, dep qaraymen”.

Nuri türkel ependining körsitishiche, kristofir réyning sözi xitayning amérikidiki jasusluq pa'aliyetlirige we yuqiriqi heriketlirige qarshi otturigha qoyulghan küchlük signal iken.

Nuriy türkel: “Diréktor réyning tünügün otturigha qoyghan sözi qandaq bésharet béridu, dégen mesilige kelsek, birinchi xitayning amérika uniwérsitétliri we tetqiqat orunlirigha singip kirishi amérika hökümiti we xelqini bi'aram qiliwatqanliqining béshariti, dep qaraymen. Ikkinchi, shu qilmishlarda boluwatqanlar qanuni jawapkarliqqimu tartilidu, dégen bésharetni bériwatqanliqinimu kördüm. Chünki, diréktor réyning özimu dédi, biz mekteplerdek ilmiy sorunlarda boluwatqan söhbettiki talash-tartish we teshwiqatlardin, hetta melum derijide qayil qilishqa élip bériwatqan xizmetlerdin xewirimiz bar, dégen geplernimu qildi”.

Guwahliq bérish yighinida amérika döletlik istixbarat mudiriyitining bash diréktori den kot, tor bixeterlik mesilisi heqqide toxtilip, tor bixeterliki amérika duch kéliwatqan eng chong tehdit ikenliki we xitay amérika tor bixeterlikige tehdit séliwatqan chong döletlerning biri ikenlikini tekitligen. Uning qeyt qilishiche, xitay kelgüsidiki yillarda sherqiy déngiz, jenubiy déngiz, teywen bilen bolghan munasiwetlerde, iqtisadiy hemkarliq saheliride dawamliq özining tesirini kéngeytip, “Bir belwagh bir yol” pilani arqiliq ottura asiya, afriqa we asiya-tinch okyan rayonigha kéngiyishni dawamlashturidiken.