Amérika - xitay iqtisad we istratégiye di'alogi ziddiyetlerning kölenggüside bashlandi

Amérika - xitay istratégiye we iqtisad di'alogi amérika paytexti washinggtonda bashlandi. 7 - Nöwetliki hisablinidighan bu di'alog del xitay jenubiy déngizda quruwatqan sün'iy arallar mesilisi we shundaqla amérikining dölet organlirining tor sistémisigha qilin'ghan zor kölemlik tor hujumi sewebidin ikki dölet arisidiki munasiwetler jiddiyleshken mezgilge toghra keldi. Küzetküchiler bu ikki mesilining söhbette muzakire qilinidighan muhim mesile ikenlikini perez qilmaqta biraq yighinda chiqidighan netijige qarita ümid intayin az. Töwende muxbirimiz iradedin melumat anglaysiler.

Amérika bilen xitay arisidiki istratégiye we iqtisad di'alogi - 23iyun küni paytext washinggtonda ötküzülgen échilish murasimi bilen resmiy bashlandi. Murasi'imgha amérika mu'awin prézidénti jo baydin, amérika dölet ishliri ministiri jon kérriy, maliye ministiri jeykob liyéw we shundaqla xitay dölet ishliri komissari yang jéchi, mu'awin bash ministir wang yang qatarliqlar qatnashti. Bu, ikki dölet otturisidiki muhim uchrishishlarning biri hisablinidu. Lékin bu qétim bu di'alogning ikki dölet munasiwitide bezi muhim mesililer körülgen mezgilde échilishi yighin'gha bolghan qiziqishni kücheytti.

Chünki téxi yéqinda amérikining dölet organlirining tor sésitimisigha qilin'ghan xakkirliq hujumida milyonlighan hökümet ishchi - xizmetchisige a'it uchurlarning oghrilinip ketkenliki melum bolghandin kéyin amérika ishenchlik melumatlargha asasen buningda xitayning jawabkarliqi barliqini ilgiri sürgen idi. Amérika prézidénti barak obama xitay hökümitini ochuq - ashkare tenqid qilghan idi. Amérika mu'awin prézidénti jo baydin échilish murasimida qilghan nutiqida mana bu mesilini tilgha élip, xitayni agahlandurup ötti. Jo baydin sözide tor téxnikisini iqtisadiy qoral we yaki iqtisad jasusluqi üchün qolliniwatqan döletler qisqa muddetlik paydini közlep, uzun muddetlik paydini qurban qilmaqta. Mes'uliyetchan döletler riqabetnimu mes'uliyet bilen qilidu, dédi.

Bu mesilide amérika maliye ministiri jeykob léwmu alahide toxtilip xitay hökümitining amérikining dölet organlirigha qaratqan tor jasusluq heriketlirining özlirini qattiq oylanduruwatqanliqini éytti.

Xitayning igilik hoquqi talash - tartishta turuwatqan jenubiy déngizgha yasawatqan sün'iy arallirimu ikki dölet arisidiki jiddiy mesililerning biri. Téxi yéqinda amérikining bir charlighuchi ayropilani jenubiy déngizdiki bu hawa tewelikidin uchup ötkende xitay déngiz mudapi'e charlighuchi qisimlirining agahlandurushigha uchrighan. Netijide amérika xitayni agahlandurup, jenubiy déngizning hawa we su yollirining xelq'aragha ochuq bolushi, bu yollarning rawan bolushida amérikining janijan menpe'eti barliqini tekitligen. Mu'awin prézidént jo baydin seyshenbe küni échilish murasimida qilghan nutiqida bu noqtini qayta tekitlep ötti. U sözide dunyadiki tijaretning 80 pirsentining mana mushu déngiz yolidin ötidighanliqini eskertip “Mes'uliyetchan döletler xelq'ara qanunlar boyiche ish köridu we xelq'ara déngiz yollirining tijaretke ochuq qélishi üchün hemkarlishidu” dédi.

Amérika dölet ishliri ministiri jon kérriyning sözidin qarighanda, bu qétimliq söhbette afghanistan mesilisi, shimaliy koriye, iranning yadro mesilisi, jenubiy déngiz we tor bixeterliki mesililiri muzakire qilinidiken. Amérika dölet rehberliri amérika dölet organliridiki milyonlighan ishchi - xizmetchige a'itــt uchurlarning oghrilinish mesilisini échilish murasimida ochuq - ashkare tilgha élip, tenqid qilmighan bolsimu, emma bu mesilining axbaratqa yépiq yighinlarda eng köp tilgha élinidighan we hararetlik munazirilerge seweb bolidighan eng muhim téma bolidighanliqini mölcherlimekte.

Amérika - xitay istratégiye we iqtisad hemkarliq yighini bashlashtin burun amérikida pa'aliyet körsitiwatqan 9 kishilik hoquq orgini birleshme bayanat élan qilip, yighinda kishilik hoquq mesilisining otturigha qoyulushini tekitligen. Bu teshkilatlarning biri amérika Uyghur birleshmisi. Birleshmining re'isi alim syitof ependi kishilik hoquq mesilisining bu yighin'gha biwaste munasiwetlik bolmisimu, emma söhbetlerde otturigha qoyulidu, dep qaraydighanliqini bildürdi.

Derweqe, mu'awin prézidént jo baydin nutiqida xitay hökümitining ayallar, az sanliq milletler, zhornalistlar, dini lidirlar we shundaqla musteqil ijtima'iy teshkilatlargha tutuwatqan mu'amilisige su'al qoydi we “Mes'uliyetchan döletler üchün kishilik hoquqqa hörmet qilidu. Peqet toghra bolghanliqi üchünla emes, belki u iqtisadiy tereqqiyattiki kem bolsa bolmaydighan bir amil bolghanliqi üchün” dédi.

Bu qétimliq amérika - xitay istratégiye we iqtisad di'alogigha xitay dölet komissari yang jéchi, mu'awin bash ministir wang yang qatarliqlarning yétekchiligide 400 kishilik hey'et qatnashti. Échilish murasimida wang yang söz qilghanda amérika rehberlirining amérikigha qilin'ghan tor hujumliri we jenubiy déngiz mesilisidiki isharet sözlirige jawaben yumilaq jawablarni berdi. Wang yang sözide tor bixeterlikining intayin muhimliqini, bu sahede amérika bilen hemkarlishidighanliqini éytti. Jenubiy déngiz mesilisige qarita qilghan sözidimu amérika bilen xitayning hemme mesiliside ortaqliship kételmeydighanliqini, emma déngiz yolining rawanliqi mesili'i'isde amérika bilen söhbetlishi'idighanliqini éytti.

Yighinning échilish nutiqida qilin'ghan debdebilik sözlerning eksiche weziyet analizchilirining bu yighindin chiqidighan netijige bolghan ümidi intayin az. Nurghun küzetküchiler bu söhbettin yuqirida tilgha élin'ghan mesililerge alaqidar qolgha chiqqudek netije chiqmaydighanliqini bildürmekte. Amérika dölet ishliri ministiri jon kérriy hem shundaqla mu'awin prézidént jo baydin her ikkilisi échilish nutiqida qilghan sözide bu noqtini eskertip ikki dölet arisidiki mesililerdin elwette bir qétimliq yighin bilenla netije élishni kütkili bolmaydighanliqini emma héch bolmighanda mesililerni qandaq hel qilish heqqide semimiylik bilen muzakire élip bérip, ijabiy yönilishke qedem tashlashning muhimliqini bildürdi. Jo baydin qayta - qayta tekitlep “Amérika semimiy we mes'uliyatchan riqabetchilerni qarshi alidu, mes'uliyetchanliq bilen qilin'ghan riqabet emeliyette nechche waqittin béri rahet uyqusigha pétip qalghan amérika üchünmu bir qozghatquch küch!” dédi.