Amérikining b-52 tipliq ikki bombardimanchi ayropilani xitay békitken sherqiy déngiz tewelikidin uchup ötti

Seyshenbe küni amérikining b-52 tipliq ikki dane bombardimanchi ayropilani xitayning sherqiy déngiz boshluqidiki “Hawadin mudapi'elinish rayoni” gha bimalal uchup kirgen.

Kishini heyran qaldurghini shuki, xitay terep ötken shenbe küni sénkaku taqim arallirini öz ichige alghan sherqiy déngiz hawa boshluqini xitayning “Hawadin mudapiyelinish rayoni” dep jakarlap 48 sa'et ötkende bu weqe yüz bergen. Weqedin kéyin pütün dunyaning axbarat wasitiliri xitayning qandaq inkas bildüridighanliqini kütüwatqan bir peytte, xitay terep oylimighan yerdin bir kün'giche süküt qilip turuwalghan. Peqet 27-noyabirgha kelgende andin xitay dölet mudapi'e ministirliqi inkas qayturup, amérika bombardimanchi ayropilanlirining xitay élan qilghan “Hawadin mudapi'elinish rayoni” da 2 sa'et 22 minut uchqanliqini étirap qilghan. Xitay terep mezkur inkasni élan qilghan chaghda “Junggo özining hawa tewelikini ünümlük halda kontrol qilish qabiliyitige ige” dégen jümlini alahide eskertken.

“Washin'gton pochtisi” bilen “Nyuyork waqti géziti” bügün mexsus maqale élan qilip, mezkur weqening amérika, xitay we yaponiye otturisida bir meydan “Üch burjeklik diplomatik sürkilish” ke seweb bolghanliqini ilgiri sürgen. Birleshme agéntliqning bügün élan qilghan bu heqtiki mexsus xewiride, “Amérika bombardimanchi ayropilanlirining xitay öz aldigha békitken hawadin mudapi'elinish boshluqini tunji qétim sinap körgenliki” ni ilgiri sürgen. Xewerde yene, ilgiri xelq'ara hawa qatnishidiki erkin uchush rayonining xitay teripidin tuyuqsizla kontrolluqqa élinishining emeliyette bir diplomatik oyun ikenliki, xitayning bu herikitining sherqiy asiya weziyitini téximu jiddiyleshtüriwétidighanliqi tekitlen'gen.

Amérika sherq-gherb uniwérsitétining xitay mesililiri boyiche mutexessisi, proféssor yang liyü bu heqte ziyaritimizni qobul qildi.

Yang liyü ependi sözide, xitayning sherqiy déngizdiki xelq'ara erkin uchush rayonigha cheklime qoyushining meqsiti aldi bilen reqibi yaponiyege, andin amérikigha taqabil turush üchündur dep körsetti. U yene amérika bombardimanchi ayropilanliri héchqandaq eskertish bermeyla mezkur rayon'gha uchup kirgende junggo terep bir kün'giche inkas bildürmey jim turuwaldi. Bu hal junggoning hawa mudapi'esi jehettin amérikining tuyuqsiz hujumigha qarshi turush iqtidarining téxi toluq yétilmigenlikini, belki herbiy küch we téxnika jehettin amérikidin xélila arqida ikenlikini körsitidu dédi.

Türkiye hajitepe uniwérsitétining dotsénti, istratégiyilik chüshenche institutining mutexessisi doktor erkin ekremmu bu heqte ziyaritimizni qobul qilip xitayning nöwette tinch okyandiki istratégiyelik chotliri heqqide toxtaldi.

Erkin ekrem axirida yene, xitayning, amérika bombardimanchi ayropilanliri “Hawadin mudapiyelinish rayoni” gha kirip bir kün ötkende kéchikip inkas bildürgenlikining sewebliri üstide toxtaldi.

Melumki, sénkaku taqim aralliri yaponiyening jenubiy arallirigha yéqin ademsiz taqim aral bolup, jughrapiyilik jaylishish jehettin teywenning shimaliy teripidiki déngizgha toghra kélidu. Bu arallarni 19-esirning axirqi mezgilliridin bashlap yaponiye bashqurup kelgen. Hazirmu igilik hoquqi yaponiyege mensup. Xitayning sherqiy we jenubiy déngizlargha bolghan igilik hoquqining küchiyishige egiship, sénkaku arallirigha bolghan igidarchiliq niyitimu éship barghan. Bolupmu yéqinqi yillardin buyan, sénkaku arili mesilisi xitay bilen yaponiye otturisidiki sürkilishning piltisi bolup kelmekte.