Mayk pens: “Xitayning xalighanni qilishigha yol qoyalmaymiz!”

“Soda urushi” témisini merkiziy nuqta qilghan halda yéqindin buyan amérika-xitay munasiwitide barliqqa kéliwatqan bezi yéngi yüzlinishler alaqidar sahelerning diqqitini qozghimaqta. Bolupmu amérikining xitaygha qaratqan siyasetliri buningdiki eng muhim téma bolup qéliwatqanliqi melum. Bu sahediki bir qisim mutexessisler amérikining xitaygha qaratqan siyasetlirini omumen “Heddidin ashqanda ‛hay‚ dep qoyush, gep anglighanda mukapatlap qoyush” sheklide dawam qilip kelmekte, dep qarimaqta iken. Buninggha mas halda xitayning yéngidin bash kötürüwatqan “Aq köngül” memliket yaki xelq'ara tertipni qaytidin qurush arqiliq amérikining menpe'etige “Düshmenlik” qilghuchi memliket ikenlikimu amérika tashqi siyasitini belgiligüchi kishiler üchün herqachan bir muhakime témisi bolup kelmekte iken.

Amérikining mu'awin prézidénti mayk pens 16-yanwar küni amérika tashqi ishlar ministirliqida échilghan “Chet'ellerde turushluq bash elchiler yighini” da söz qilip, amérika tashqi siyasitide buningdin kéyin wujudqa kélish aldida turuwatqan bir qisim ehwallarni tonushturdi.

Mayk pens sözide nuqtiliq qilip amérikining yéngi prézidénti bolghan donald tramp ijra qiliwatqan tashqi siyasetler omumiy jehettin qarighanda dunyaning kütken yéridin chiqmay qalghanliqini éytip kélip, emeliyette dunyaning özide zor özgirishler barliqqa kelgenlikini, ilgiri amérika bilen riqabetke chüshidighan sabiq sowét ittipaqidin ibaret birla memliket bolghan bolsa emdilikte birnechche küchlük döletning amérikidin orun talishiwatqanliqini, bularning ichide xitayning “Qerz diplomatiyesi” we tengsiz soda arqiliq öz tesirini ashurushqa urunup kéliwatqanliqini alahide tekitlidi. U bu heqte alahide qilip “Amérika hindi-tinch okyan rayonining héchqandaq cheklimisiz ochuq rayon bolushida ching turidu. Herqandaq dölet bu rayondiki erkin déngiz qatnishidin we ochuq sodidin behrimen bolidu” dégende zalda güldüras alqish yangridi. U sözining dawamida yéqinqi birnechche yilda yérim esirdin buyan dawam qiliwatqan dunyaning bixeterliki we güllep-yashnishigha munasiwetlik bolghan sahelerde xitayning özi bilgenche ish körüwatqanliqini, emdi amérikining bu halgha qarap turalmaydighanliqini bildürdi.

Mayk pens amérika hökümitining bu mesililerde alliqachan xitaygha agahlandurush bergenlikini, amérika hökümiti békitken 250 milyard amérika dolliriliq tamozhna béji tedbirining del mushu meqsette otturigha chiqqanliqini, xitayning bir qisim ötkür kesiplerni monopol qiliwélishining aldini élish üchün bu tedbirlerning zörür ikenlikini éytip, “Nawada xitay soda munasiwitidiki adilliq prinsiplirigha ri'aye qilmasliqni dawamlashtursa bu sanning miqdari yenimu ashidu. Emma xitayning soda söhbiti bolidighan üstelge qaytip kélidighanliqigha hemde adil soda pa'aliyitige qatnishidighanliqigha ishenchim bar” dédi.

Bu qétimqi yighinda mayk pens alahide tekitligen yene bir nuqta diniy étiqad erkinliki boldi. U amérikining söz we metbu'at erkinlikini herqachan muhim orun'gha qoyidighanliqini sözlep kélip, bu xil erkinlikke mensup heqler ichide diniy étiqad erkinlikining bundin kéyinki amérika tashqi siyasitide aldi bilen oylishilidighan mezmun ikenlikini éytqanda zalda yene bir qétim alqish yangridi. U yene shuninggha ulapla nöwette özlirining tolimu epsusluq ichide diniy hoquqlarning payxan bolushi we diniy étiqadqa ige jama'etning ziyankeshlikke uchrishigha shahit boluwatqanliqini éytip buninggha misal qatarida tibetler we Uyghurlarning xitay hökümitining basturushigha uchrawatqanliqini tilgha aldi.

Amérika mu'awin prézidénti mayk pensning nutqi toghrisida d u q ning re'isi dolqun eysa bilen söhbetleshkinimizde u xitay hökümitining xelq'aragha ortaq bolghan qanun-nizamlargha xilapliq qilishi emeliyette dunyaning tinchliqi we güllep-yashnishi üchün tüzülgen tertipni buzghanliq bolidighanliqini bildürdi.

Uningdin diniy étiqad erkinliki meyli amérikida yaki yawropada bolsun herqaysi döletlerning alaqidar siyasetliride muhim orun tutushining sewebi heqqide sorighinimizda u u buning yalghuzla qanuniy maddilar emeslikini, eksiche buning dunyawi yosunda mewjut boluwatqan insaniy qimmet qarishidiki eng yadroluq mezmun ikenlikini tekitlidi.

Melum bolushiche, xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi xu'a chünying 17-yanwar küni mayk pensning sözlirige qattiq “Narazi bolghanliqi” ni bildürgen. U muxbirlarni kütüwélish yighinida bu heqte söz qilip “Amérikining bu mesililer heqqide xitay hökümitige undaq mundaq deydighan salahiyiti yoq” dégen. Bezi analizchilar bu halgha qarap “Ikki terep munasiwitidiki sürkilishning demalliqqa hel bolushidin ümid az” déyishmekte.