“Awan'gart mulazimet guruhi” ning Uyghurlar diyarigha teklip qilinishi diqqet qozghimaqta (1)

Uyghurlar diyaridiki siyasiy weziyetning barghanséri jiddiyliship bérishigha egiship, xitay hökümitining buninggha mas halda türlük tedbirlerni éliwatqanliqi melum. Ene shu tedbirlerning biri, xitay hökümitining “Térrorluqqa qarshi turush” dégen nam astida ghayet zor chiqim bilen amérikidiki xususiylar shirkiti sheklide otturigha chiqqan “Qara su yallanma armiyisi” ning dawami bolmish “Awan'gart mulazimet guruhi” ni Uyghurlar diyarigha teklip qilishida eks etti. Buning bilen bu yéngi tedbirning dawalghush we éghir bésim ichide turiwatqan rayon weziyitige qandaq tesir körsitishi jama'etchilikning diqqitini qozghimaqta.

Ötken ikki aydin buyan amérikidiki köp qisim kishilerge tonushluq “Qarasu yallanma qoshuni” ning qurghuchisi érik prinsning xitay hökümiti bilen toxtamliship, xitayning yünnen ölkisi we Uyghurlar diyarida meshq bazisi achmaqchi bolghanliqi herqaysi metbu'atlarda keng yer aldi. Jama'etchilikning küchlük diqqitini qozghawatqan nuqtilarning biri bolsa, Uyghurlar diyarida “Esebiylikke qarshi turush” we “Térrorluqqa zerbe bérish” heqqidiki shu'arlar toxtimastin towliniwatqan mushundaq bir peytte, xitay hökümitining mezkur yallanma qoshunni bashlap kélishi bolghanliqi melum.

“Nyuyork waqti”, “Muhapizetchi”, “Wal sitrét géziti” qatarliq nopuzluq gézitlerning melumatlirigha qarighanda, “Qara su” shirkiti eng deslep xususiylar igidarchiliq qiliwatqan yallanma armiye shirkiti sheklide wujutqa kelgen . Uni amérikining nami meshhur bolghan “Amérika déngiz armiyisining déngiz, hawa we quruqluq armiyisi alahide etriti” (yeni SEAL) ning herbiy mejburiyettin chékin'gen léyténant derijilik ofitséri érik prins 1997-yili qurup chiqqan we amérikida tizimgha aldurghan. Érik prins özining “Qara su” yallanma armiyisini qandaq bashlighanliqi heqqide söz bolghanda mundaq deydu:

“Bu mundaq. Men <SEAL> din ayrilghandin kéyin ‛qara su‚ qoshunini qurup chiqtim. Emeliyette SEAL mu 1970-yillardin bashlapla xususiy meshq esliheliri bilen, shundaqla xususiylarni meshq qildurush bilen meshghul bolup kelgen hemde resmiy kesipiy sewiyilik muhit bilen temin etken organ bolghan idi. Menmu xuddiy shuningdek mulazimet bilen temin étidighan bir organni qurup chiqtim, xalas.  Emma u waqitlarda men dölet mudapi'esige da'ir héchnerse bilmeyttim, shundaqla dölet mudapi'esige da'ir héchqandaq toxtam ishlirighimu qol tiqmighan idim. Shuning bilen men SEAL din ayrilip mushu meshq bazisini qurup chiqtim. Shuningdin kéyin xéridarlar bir-birlep kelgili turdi. Kéyinrek bolsa ‛11-sintebir weqesi‚ yüz berdi we téximu köp shirketler bizdin meshq bilen temin étishni yaki yardem qilishni telep qilishqa bashlidi. Shuning bilen biz meshqlendürüsh, hawa qatnishi bixeterliki, natonush jaylarda qurulush sélish dégen saheler boyiche ish bashlap kettuq. Qisqisi, ‛qara su‚ qoshunidikiler asasiy jehettin sabiq alahide qisim jengchiliridin terkib tapqan bolup, ular ölüm dégenni qétighimu élip qoymaydighanlar. Biz herqachan xéridarlirimizning telipi boyiche ish körimiz hemde bijanidilliq bilen ular üchün xizmet qilimiz.”

Hazirgha qeder mezkur shirket köp qétim isim özgertken bolsimu, yenila köp qisim kishilerge “Qara su” dégen nam bilen melum bolup kelmekte. “Qara su” shirkiti qurulghandin buyan herbiy septin chékin'gen, shundaqla alahide qisimlarda meshq körgen kishilerdin muntizm herbiy qoshun teshkil qilip chiqqan. Shuningdin kéyin bu herbiyler heq töleshni xalaydighan herqandaq döletni bixeterlik (muhapizet) we herbiy xizmet mulazimiti bilen temin étip kelmekte. 2007-Yili mezkur yallanma qoshun baghdadta  bir qétimliq muhapizet wezipisini ijra qilish jeryanida 17 iraq puqrasini étiwetken. Shuningdin buyan bu weqe amérika metbu'atlirida “Topilangdin toghach oghrilash” dep köplep bes-munazire qozghap kelgen idi.

Bu heqte mexsus izden'gen siyasiy analizchi, amérikidiki eng dangliq gézit bolghan “Wal sitrét géziti” ning sabiq obzorchisi maykil krigér mundaq deydu: “‛qara su‚ qoshunining tunji bolup keng miqyasta jama'etning diqqitini tartishi 2003-yili boldi. Ésingizde bolsa kérek, shu waqitta yeni amérika iraqqa bésip kirip uzaq ötmeyla pa'ul brémér amérikining diplomatiye xadimi bolup iraqqa ewetilgen. ‛qara su‚ gha da'ir mish-mishlar shu waqitlarda otturigha chiqishqa bashlighan idi. Ishning hemmidinmu qiziq yéri mushuningda.”

“Döletlik xelq radiyosi” (NPR) ning xewiride éytilishiche,  shuningdin kéyin shirketning qurghuchisi érik prins shirketni sétiwétip, “Awan'gart mulazimet guruhi” namliq yéngi shirketni achqan hemde öz aldigha yéngidin yallanma qoshun teshkil qilghan. Buninggha amérika, gérmaniye, en'gliye we firansiye qatarliq döletlerdiki alahide qismidin chékin'gen eskerler özini tizimlatqan. Az dégendimu 800 kishilik yallanma eskiri bolghan bu shirket 2010-yilidin buyan “Ereb bahari” malimanchiliqida ereb birleshme xelipilikining dubey shehiride, uningdin kéyin bolsa xitayning afriqidiki shirketliride amanliq, meshqlendürüsh, déngiz sepiri bixeterliki, bixeterlik meslihetchiliki qatarliq köp xil mulazimetlerde bolup kelmekte.

Érik prins yéngidin teshkilligen “Awan'gart mulazimet guruhi” ning hazirqi künde xitay da'iriliri bilen hemkarliq ornatqanliqi heqqide sorighan so'alimizgha qarita siyasi analizchi maykil krigér mundaq deydu: “Emdilikte bolsa ular mushu mexluqni yaratti, halbuki bu mexluq, hazir baghlaqtin boshinip ketti. Shuning bilen birge, afriqa we xitaygha yüzlendi, lékin amérika bolsa buningdin wayim yéyyshke bashlidi. Chünki bu shirket, hazir xitay istixbarat organliri bilen hemkarlishiwatidu. Érik prins bolsa hazir ‛awan'gart mulazimet guruhi‚ namliq bu shirketning re'isi bolup ishlewatidu. Bu shirket özini xongkongda tizimgha aldurdi, yene kélip uning asasliq iqtisadiy kirimini xitaydiki dölet igidarchiliq qilidighan eng chong shirketlerdin bolghan CITIC guruhi teminlewatidu. Démek, hazir érik prins xitay istixbaratigha, shundaqla xitay bankisigha baghlinip qéliwatidu hemde xitayning afriqida bayliq menbelirini istila qilishigha hemdemlishiwatidu. Halbuki, amérikida hazir bu heqte bezi tekshürüshler bashliniwatidu.”

Melum bolushiche, érik prins bashchiliq qiliwatqan “Awan'gart mulazimet guruhi” bilen xitay hökümiti zich hemkarlishiwatqan bolup, bu hemkarliqning muhim nuqtisi süpitide kelgüsi bir-ikki yil ichide xitayning yünnen ölkside we Uyghurlar diyarida herbiy meshq bazisi échishning teyyarliq xizmetliri jiddiy ishlenmekte.