D u q 16 - sintebir b d t aldida élip baridighan namayish üchün jiddiy chaqiriq élan qildi

D u q 33 - nöwetlik b d t kishilik hoquq kéngishi yighini munasiwiti bilen 16 - sintebir b d t aldida tibetler bilen hemkarliship xelq'araliq birleshme zor namayish ötküzidu.

D u q ning melumatigha asaslan'ghanda, 13 - sintebirdin 30 - sintebirgiche dawamlishidighan b d t kishilik hoquq kéngishining 33 - nöwetlik yighinida xitaydiki kishilik hoquq mesilisi nuqtiliq muzakire qilinidiken. D u q wekilimu yighinda pikir bayan qilidiken.

D u q tori we ijtima'iy taratqularda 28 - awghust élan qilin'ghan “D u q jiddiy chaqiriqi” da bayan qilinishiche, xitay hökümiti b d t kishilik hoquq kéngishige eza 53 döletning biri bolup. Xitay b d t diki bu imtiyazidin paydilinip, kishilik hoquq kéngishi yighinlirida Uyghurlar we tibetlerning kishilik heq - hoquqliri üchün pikir bayan qilghuchi xelq'araliq teshkilatlarning b d t diki közetküchilik ornini bikar qilishtek süyiqestlirini jiddilyeshtürüp, Uyghur, tibet mesilisining b d t da otturigha qoyulushini cheklesh meqsitige yétishke urun'ghan. Her yilqi b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida Uyghur xelqining awazini dunya jama'itige yetküzüp kéliwatqan d u q ning b d t da élip baridighan pa'aliyetlirimu jiddiy tehditke duch kelgen. D u q üchün xitayning bu süyiqest we tehditlirini yoqitish, nöwettiki texirsiz tedbir qollinishqa tégishlik bir mesilige aylan'ghan.

28 - Awghust küni “D u q jiddiy chaqiriqi” élan qilinish bilen birge, d u q ning myunxén shehiridiki bash shitabida jiddiy yighin ötküzüldi. Yighin'gha d u q mu'awin re'isi perhat muhemmidi, bash katip dolqun eysa, Uyghur siyasiy erbabliridin eniwerjan, esqerjan we myunxén shehiride yashawatqan bir qisim Uyghur jama'et erbabliri qatnashti. Yighinda bu qétimqi namayishning iqtisadiy chiqimini hel qilish, yawrupa miqyasidiki Uyghur jama'itini mumkin qeder köprek seperwer qilip, namayishning tesir küchini ashurush qatarliq mesililer muzakire qilindi.

D u q mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi neq meydanda ziyaritimizni qobul qilip, 16 - sintebir ötküzilidighan bu namayishning muhim tarixi ehmiyetke ige bir heriket bolidighanliqini ilgiri sürüp, dunyaning her yéridiki Uyghur jama'itining bu heriketni maddiy we meniwiy tereplerdin qollishini ümid qildi.

D u q bash katipi dolqun eysa ependimu, bu qétimqi namayishning teyyarliq xizmetlirining jiddiy élip bériliwatqanliqini, yawrupa miqyasidin az dégende birqanche yüz Uyghurni namayishqa ishtirak qildurush üchün térishchanliq körsitiwatqanliqini, tibetlerdin bir qanche ming kishining namayishqa qétilidighanliqini tilgha aldi.

D u q 28 - awghust élan qilghan chaqiriqta “Xitay mustebit hakimiyitining sherqiy türkistandiki Uyghur milliti üstidin yürgüzüwatqan xalighanche tutqun qilish, étip öltürüsh, Uyghurlarning medeniy, diniy, milliy kimliklirige shermendilerche tajawuz qilish heriketliri yuqiri pellige kötürülmekte. Buning bilenla qalmay, xitay hakimiyiti bu yil yolgha qoyghan " térrorluqqa qarshi turush qanuni" we " chet'el teshkilatlirini bashqurush qanuni" arqiliq, muhajirette milliy mujadililer bilen shughulliniwatqan sherqiy türkistan teshkilatlirigha bolghan ziyankeshliklirinimu zor derijide kücheytmekte” déyilgen.

Melumki, xitayning “Térrorluqqa qarshi turush qanuni” 2015 - yili 27 - dékabir xitay xelq qurultiyining testiqidin ötkendin kéyin, 2016 - yili 1 - yanwardin bashlap resmiy yolgha qoyulghan. Aldinqi heptiler yene “Térrorluqqa qarshi turush qanunini ijra qilish charisi” élan qilin'ghan. Xitay hökümiti bu yil aprilda yene “Chet'el teshkilatlirini bashqurush qanuni” ni yolgha qoyghan idi. Bu qanun we charilerge xelq'ara jama'et türlük bahalarni bergen, amérika bashliq gherb elliri hökümetliri we kishilik hoquq organliri bu qanun, chariler peyda qilghusi aqiwetke bolghan endishisini ipadiligen hem mezkur qanun, charilerning mujimelliki heqqidiki qarashlirini otturigha qoyghan idi.

D u q xitayning b d t gha qeder qol sozup, Uyghur milliy herikitige ziyankeshlik qilishining aldini élish üchün, xelq'ara tibet herikiti teshkilati hemde dunyaning her yéridiki kishilik hoquq teshkilatliri, Uyghur we tibetni himaye qilghuchi küchlerni seperwer qilip, 9 - ayning 16 - küni bir qanche ming kishilik xelq'araliq birleshme zor namayish teshkilleshni qarar qilghan. Namayishqa yawrupa döletliride yashawatqan Uyghur, tibet, türk we bashqa kishilik hoquq teshkilatliri ezaliri qatnishidiken.

“D u q jiddiy chaqiriqi” da mundaq déyilgen: “Bu yil 13 - sintebirdin 30 - sintebirgiche dawamlishidighan b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida xitaydiki kishilik hoquq mesilisi nuqtiliq muzakire qilinidu. Bu yighinda Uyghurlar mesilisini küntertipke keltürüsh milliy dewayimizning zörür éhtiyaji. 2017 - Yili mart aylirida b d t kishilik hoquq kéngishige eza döletlerning chong saylimi élip bérilidu. Xitayni bu saylamda meghlup qilip, kishilik hoquq kéngishi ezaliqidin qaldurush, mahiyette Uyghurlar we tibetlerning b d t da qolgha keltürgen büyük ghelibisi bolidu.”

28 - Awghust qurultay ishxanisida ötküzülgen jiddiy yighin'gha ishtirak qilghan Uyghur siyasiy erbabliridin eniwerjan ependimu qarashlirini bayan qilip, myunxén Uyghur jama'itining bu qétimqi heriketni qollap körsetken maddiy we meniwiy pidakarliqlirigha yuqiri baha berdi.

“D u q jiddiy chaqiriqi” da 16 - sintebir élip bérilidighan namayish heqqide toxtilip: “Bu qétimqi namayish, Uyghurlar mesilisining b d t da dawamliq otturigha qoyulush pursitini saqlap qélishta nahayiti muhim ehmiyetke ige. Özingizning Uyghurluqi, ghururi, imani, wijdani bilen bu chaqiriqqa bir ülüsh awaz qoshsingiz, xarliq ichide peryat chékiwatqan milyonlighan qérindashlirimiz namidin sizge rehmetler éytimiz” déyilgen idi. Chaqiriqta yene “B d t da xitaydiki kishilik hoquq weziyiti muzakire qiliniwatqan del shu deqiqilerge toghrilap élip bérilidighan bu namayishqa, yawrupa elliridiki milletning qayghusigha shérik bolushni, wetenning hörlükini qolgha keltürüshni xalaydighan barliq wijdanliq Uyghur qérindashlirimizni aktipliq bilen qatnishishqa dewet qilimiz. Namayish sépige qoshulushqa imkani yar bermigenlerning maddiy tereplerdin qollishini ümid qilimiz” dégen ibarilerge orun bérilgen.

D u q bu qétimqi namayish heqqide yene mexsus logo hazirlap, uni tor betliri hem ijtima'iy taratqularda tarqatqan. Türk milliyetchi teshkilatlirimu bu pa'aliyetlerge aktip awaz qoshuwatmaqta iken.