Enqerede chaqirilghan “Künimizde insan heqliri” mawzuluq yighinda xitay qattiq eyiblendi

“Künimizde insan heqliri” mawzuluq yighindin körünüsh. 2013-Yili dékabir, enqere.

Insan heqliri küni munasiwiti bilen türkiyening paytexti enqerede ötküzülgen “Künimizde insan heqliri” mawzuluq yighinda xitay hökümitining Uyghurlargha qarita élip bériwatqan bésim siyasiti qattiq eyiblendi.

Türkiye qanun instituti mudiri proféssor doktor aliy aqyildiz ependi riyasetchilik qilghan bu yighinda d u q mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi xitaydiki insan heqliri depsendichiliki toghrisida melumat bergendin sirt, dunya Uyghur qurultiyi bashchiliqidiki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatlirining pa'aliyetliri we démokratik döletlerning Uyghur mesilisige bolghan köz qarishi toghrisida melumat berdi. Arqidin iraq türkmenliri medeniyet we hemkarliq jem'iyiti mes'uli mahmut qasapoghlu iraqtiki türkmenler duchar boluwatqan insan heqliri depsendichiliki toghrisida, jenubiy ezerbeyjan azadliq teshkilati mes'uli musa berzin ependi, irandiki ezeriler duch kéliwatqan insan heqliri depsendichiliki toghrisida, süriye türkmenliri medeniyet we hemkarliq jem'iyiti mes'uli zéki türkmen ependi bolsa süriyediki ichki urushta qirghinchiliqqa uchrawatqan türkmenler toghrisida melumat berdi. Yighinda yene doktor toghrul isma'il, insan heqliri toghrisida, nadir bekirof bolsa qirim tatarliri duchar boluwatqan insan heqliri depsendichiliki toghrisida, abdullah buksur ependi bolsa “Insan heqliri xitabnamisi we künimizdiki insan heqliri” témisida doklat berdi.

Bu yighinni xelq'ara insan heqliri küni munasiwiti bilen türkiye kadirlar uyushmisi we türk dunyasi insan heqliri teshkilati uyushturghan bolup, yighin'gha yuqiridiki teshkilatlirining mes'ulliridin bashqa enqerediki siyasiy partiye mes'ulliri, her qaysi ammiwi teshkilatlarning mes'ulliri, oqutquchi-oqughuchi we Uyghur dostliridin bolup 300 etrapida kishi qatnashti.

Yighinda söz qilghanlar hemme birdek Uyghurlar duchar boluwatqan bésimning peqetla insan heqliri depsendichilikila emes, xitay hökümiti pilanliq halda élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq ikenlikini tekitleshti.

1948-Yili maqullan'ghan insan heqliri xitabnamisi xelq'arada insan heqlirining asasiy qanuni dep étirap qilinidu. Xitabnamide, insan heqlirining kishilerning anisidin tughulghandila ige bolghan erkinliki ikenliki, herkimning qanun aldida barawer bolushi, insanlargha qarita ten jazasi élip bérishqa, insanlargha yaman mu'amile qilishqa, insanlarni renjitishke bolmaydighanliqi jakarlan'ghan. Bu qarar 1948-yili 12-ayning 10-küni qobul qilin'ghan bolup, bu kün dunya insan heqliri küni dep tebriklinip kelmekte.

Yighin axirida mikrofonimizni yighin ehlige uzattuq. Ular, insan heqlirige peqetla dunya insan heqliri künidila emes, her küni köngül bölüsh kéreklikini, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini eyibleydighanliqini tekitleshti.

Yuqiridiki awaz ulinishidin tepsilatini anglighaysiler.