Firansiye axbarat organliri birleshme maqale élan qilip, xitayni eyiblidi

30-Dékabir küni firansiyediki meshhur axbarat organliri birleshme maqale élan qilip, xitayning ursula gotiyirgha “Saxta gunah artip chégradin qoghlap chiqarghan” liqini eyiblidi.

Firansiye awazining 30-dékabirdiki xewiride bayan qilinishiche, firansiyediki asasliq axbarat organliridin “Dunya géziti” ning bash muherriri jerome fenogli'o,“Parizhliqlar géziti” ning bash muherriri shitéfane albo'uy, “Azadliq géziti” ning bash muherriri la'urént joffirin, “Figaro géziti” xelq'ara bölümining bash muherriri arna'ud de la girangé, “Yéngi közitish” zhurnilining bash muherriri matti'o kroysandé'a'u, “Yawropa sehnisi” gézitining bash muherriri hénri guykon, “Firansiye axbarat agéntliqi” axbarat bölümining bash muherriri michélé léridon, chégrasiz muxbirlar teshkilatining mes'uli kiristofé déloyré qatarliqlar bu birleshme maqalige awaz qoshqan.

Birleshme maqalining nami “Béyjing bizning kesipdishimizni chiqiriwétish qilmishida özini aqliyalmaydu” dégendin ibaret bolup, maqalida: “Biz xitayning muxbir ursulagha qollan'ghan xorlash xaraktérlik mu'amilisige qarshi turimiz. Xitay hökümet axbaratining bir yürüsh haqaretlirige uchrash bilen birge, ijtima'iy taratqularda ölüm tehditige yoluqqandin kéyin, ursulaning érishkini béyjing da'irilirining 12-ayning 31-küni kéche sa'et 12 din burun xitayni terk étish buyruqi boldi. Biz shuning bilen birge, firansiye hökümitining béyjingning özini aqliyalmaydighan bu qilmishlirini eyiblenmigenlikidin epsuslinimiz.”

Maqalida körsitilishiche, xitay hökümiti ursula üstidin chégradin chiqip kétish qararini chiqirishtin ilgiri, uninggha “Özini tekshürüsh” pursiti bergen hemde u élan qilghan Uyghurlargha a'it témini “Bashqilar méning namimdin paydilinip yézip chiqqan xata bayanlar” dep étirap qilishni telep qilghan. Biraq ursula bundaq saxtiliqni ret qilghan.

U, bay kömürkan weqesige qarita xitay teshwiqatigha oxshimaydighan qarashta turup baha bergen bolup, 18-noyabir “Lobis” (yéngi közitish) torida élan qilghan maqaliside, bay weqesining xitay tilgha alghandek “Jihadiy heriket emes, belki yerlikning xitay bésimigha qarshi élip barghan milliy toqunush herikiti” ikenlikini ilgiri sürgen.

Maqalida bayan qilinishiche, xitay hökümiti ursula élan qilghan maqalini eyibligen. Ursula xitayning gherbidiki bipayan tupraqta yashaydighan türkiy tillar a'ilisige tewe bolghan Uyghurlar ichidiki qarshiliq körsetküchiler bilen xitay saqchiliri we qoralliq küchliri otturisidiki toqunushni teswirligen. Maqalida béyjing hökümitining medeniyet, din, til qatarliq jehetlerde 10 milyon'gha yéqin Uyghurlargha qolliniwatqan qattiq assimilyatsiye qilish siyasiti seweblik, Uyghur rayonida yüz bériwatqan xitaylargha we xitay hökümet xadimlirigha hujum qilish qanliq weqeliride xitay hakimiyitining mes'uliyiti barliqini ilgiri sürgen hemde xitay hakimiyitining barliq weqelerni xelq'ara térrorizmgha artiwatqanliqi, bu weqelerni aldinqi ay parizhda yüz bergen térrorluq weqeliri bilen ortaq xaraktérge ige qiliwatqanliqini sherhlep, xitay da'irilirining naraziliqini qozghighan.

Ursula xanim uchrawatqan mu'amile chet'ellerdiki Uyghur közetküchiliriningmu diqqitini tartti. Bu heqte toxtalghan gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi ümid agahi ependi xitayning “Toxuni boghuzlap؛ maymunni qorqutush” taktikisini qollinip xitayda turuwatqan bashqa chet'el muxbirlirigha tehdit séliwatqanliqini bildürdi.

“Firansiye axbarat organlirining bash muherrirliri birleshme maqale élan qilip, xitayning saxta gunah bilen ursulani qoghlap chiqarghanliqini eyiblidi” namliq xewerde bayan qilinishiche, firansiye muxbiri ursula xanim “Béyjingdiki chet'ellik muxbirlar ichide xitaychini rawan sözleydighan, Uyghur éli we tibetke pat-pat bérip-kélip turidighan az sandiki muxbirlardin biri, bolupmu xitay hökümiti chet'el muxbirlirining ziyaritini qarshi almaydighan Uyghur élide xitay jasuslirining iz qoghlap egishiwélishliridin qutulup, hökümet ashkarilashni xalimaydighan türlük toqunushlargha a'it melumatlarni igilesh jehette térishchanliq körsetken” bir muxbir iken.

U, 26-dékabir “Hamiy” gézitining ziyaritini qobul qilghanda, xitayning özini chiqiriwétishidiki meqsitini “Xitayning Uyghur siyasitige qaritilghan tenqidlerni jimiqturush we bashqa muxbirlargha tehdit sélish” dep chüshendürgen idi.

31-Dékabir béyjingda ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinida xitay tashqi ishlar bayanatchisi wang yidin “Bügün firansiye muxbiri ursula xitaydin ayrilmaqchi, xitay da'iriliri uning yene xitaygha kélishige ruxset qilamdu” dep soralghanda, wang yi: “Bu pütünley uning özige baghliq” dégen bir jümle jawabnila bergen.