G7 Yighini we bawariyidiki démokratiye telep herikiti

7-Iyun küni gérmaniyede resmiy bashlan'ghan sana'etleshken 7 dölet yighini, yeni G7 yighini qarshiliqlargha duch keldi. Analizchilar démokratik gérmaniye dölitining tunji qétim özining asasi qanunigha xilap halda xelqning namayish erkinlikini zor derijide chekligenlikini körsitishti. Emma xelq démokratiyining awazini G7 rehberlirige yetküzüsh yolidiki küreshtin waz kechmidi. Melum bolushiche, namayishchilarning asasliq meqsetlirining biri démokratik hoquqlarni kücheytish we namratliqqa, muhit bulghinish qatarliqlargha qarshi turushtin ibaret iken.

G7 Ge eza döletler amérika, en'gliye, yaponiye, firansiye, kanada, italiye we gérmaniyedin ibaret bolup, 1998-yili rusiyeni qoshuwalghandin bashlap g8 dep atalghan idi. 2014-Yilidiki qirim krizisi tüpeyli rusiye chiqiriwétilgendin kéyin, qaytidin G7 dep atalghan. Bu qétim nazaretchi süpitide bu yighin'gha b d t bash katipi we yawropa birlikining bezi rehberlirimu qatnashti. Herqaysi ellerning rehberliri 7-iyun küni güzel sayahet merkizi bolghan elma'u qesride bir sorun'gha jem bolup, dunyaning ishliri heqqidiki muzakirisini bashlidi.

Gérmaniyening bawariye ölkisige orunlashturulghan G7 yighini gerche 7-iyun bashlan'ghan bolsimu, bu yighin'gha qarshi 10 minglarche kishining küreshliri 4-iyunla bashlinip bolghan idi. 4-Iyun küni myunxén shehiride 40 ming kishi qatnashqan zor namayish ötküzüldi. Namayishchilarning sho'arliri “Yersharilishishqa qarshi turayli, namratliqqa qarshi turayli, muhitni qutquzayli”dégenlerdin ibaret idi. Bundin bashqa, namayishqa ishtirak qilghan herqaysi milletlerning isteklirini, yerlik sho'arlirinimu öz ichige alatti. Bu xildiki namayishlar 4-iyundin étibaren yene gérmaniyening bir qanche chong sheherliridimu élip bérilghan we her küni dégüdek dawamlashmaqta idi.

Ikki kün dawam qilidighan G7 yighini myunxén shehiridin 100 km yiraqliqtiki garmish-partenkirchen rayonigha jaylashqan elma'u qesride chaqirilghan bolghach, yighin'gha “G7 Gérmany, 2015 schloss elma'u” dep nam bérilgen. Buninggha mas halda, bu yighin'gha qarshi 10 minglarche kishini namayishqa seperwer qilghan waqitliq birleshme komitétning namimu “Stop G7 elma'u” dep qoyulghan. Mezkur komitét mes'ulliridin frank dudenning gérmaniye axbarat wasitilirige bildürüshiche, gérmaniye saqchi da'iriliri 7-iyundin étibaren 7g yighini chaqiriliwatqan da'iride ularning bundaq zor kölemlik namayishlarni dawamlashturushigha ruxset bermigen. Komitét xadimliri mehkimige shikayet qilghandin kéyin, mehkime saqchining qararini bikar qilip, köp bolghanda 50 kishining G7yighinigha qatnishiwatqanlargha awazini anglitalighudek da'irigiche bérip namayish qilishigha ruxset bergen. Buning bilen gérmaniye metbu'atlirida hökümetning puqralarning namayish erkinlikini chekligenlik weqesi qiziq témigha aylinip, bu weqe intérnétlardimu küchlük bes-munazire qozghidi. G7 Yighinining mezmuni dunya siyasiti, dunya iqtisadi mesilisi, ukra'ina mesilisi, muhit mesilisi, térrorgha qarshi turush mesilisi bolsimu, bular bir chetke qayrilip qélip, axbarat ustilirida qaynawatqini saqchilar bilen namayishchilarning küreshliri boldi.

Namayishchilarning G7 yighinigha qarshi turushidiki meqset néme?

Gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi choghluq xanim bu heqte toxtilip mundaq dédi:
-Namayishchilarning bildürüshiche, G7 dunya iqtisadini monopol qilmaqta, muhit bulghinishigha sewebchi bolmaqta, ajiz döletlerning iqtisadini sümürmekte, özlirining iqtisadi tereqqiyati üchün kishilik hoquq we démokratiyini bir yaqqa qayrip qoyup, diktator döletler bilen hemkarlashmaqta we diktatorlarni qollimaqta. Urush rayonliri hem mustebit hakimiyetler astidiki xelqlerning insaniy hoquqlirining depsende qilinishigha köz yummaqta yaki yéterlik derijide tedbir qollanmay süküt qilmaqta. Derweqe, biz Uyghurlarmu G7 ning xitay bilen bolghan iqtisadiy hemkarliqidin narazi. Sherqiy türkistanda höküm sürüwatqan shu qeder éghir zulumlargha biperwa halda, xitay bilen bolghan iqtisadiy hemkarliqlirini izchil dawamlashturmaqta. Bu menidin, namayishchilarning G7 ge bolghan naraziliqini yolluq dep qaraymen.

Gérmaniye axbarat wasitilirining 7-8-iyundiki xewerliride bayan qilinishiche, saqchi terep bu qétimqi G7 yighinining bixeterlik mesilisining éghir tehditke yoluqqanliqi sewebidin, küchlük tedbir qollinishqa mejbur bolghan. Yighin rayonigha 20 ming saqchi ajritilghan. Garmish-partenkirchen rayonining pütün qatnashliri toxtitilghan. Chong yolda her 10 métir ariliqqa bir saqchi mashinisi turghuzulghan. Qanche minglarche namayishchilar rayon'gha yéqinlashturulmighan. Hökümet buyruq chüshürüp zörür tépilsa köp bolghanda 200 kishini tutup solashqa bolidighanliqi bildürgen we waqitliq solash köchme öylirini hazirlighan. Bu öylerning her birige köp bolghanda 4 kishi qamilidighan bolup, hajetxana, su turubiliri, éléktr chiraqliri ornitilghan. Eger namayishchilar perzentliri bilen birge qatnashqan bolsa, ular tutulghandin kéyin perzentlirige qaraydighan'gha mexsus xadimlar ajritilghan. Bu ikki künlük yighin üchün kétidighan rasxotning miqdari 300 milyon yéwrogha yetken.

Saqchi terepning bildürüshiche, bu qeder küchlük tedbir qollinishqa seweb bolghan asasiy amilning biri, namayishchilarning terkibining intayin murekkepliki, bu naraziliq heriketlirige gérmaniyede yashawatqan köpligen milletlerning oxshimighan idiye bilen qatnishishi bolghan. Ikkinchisi, bu naraziliq herikitige yalghuz yéshillar partiyisi we solchilar partiyisi rehberlik qilipla qalmay, bezi radikal küchlermu G7 rehberlirige zerbe bérish teshebbusini intérnétta keng qanat yaydurup, zor xewp yaratqan.

Kishining diqqitini bekrek jelp qilidighini, yighin rayonining pütkül qatnash yolliri üzüwétilgen, pütkül piyadiler yolliri qamal qilin'ghan bolushigha qarimay, yüzlerche kishi égiz tagh, qélin ormanlarni bésip, elma'u qesrige yéqinlishish körüshini bashlighan. Saqchilar teripidin tutup kétiliwatqanlar her bir t w qanallirida her zaman közge chéliqip turmaqta. Taghlarning bezi jaylirining égizliki déngiz yüzidin 1400 m égiz, bezi jaylar oyman bolup, “Meqsitimiz G7 rehberlirige démokratiyining awazini anglitish” dep yolgha chiqqan bu kishiler bu qélin ormanlardin héch méngip baqmighan, ularning arisida ayallar we yéshi 60tin halqighan ademlermu bar.

Ejeba, shunche musheqqetlerni chékip, saqchilar bilen éliship, qamaqta yétishtin, jerimane töleshtin qorqmay, eslidila démokratik döletlerning rehberlirige yene démokratiyining awazini anglitishning heqiqeten zörüriyiti barmu?