Го венгуй билән стевин баннон лагерларға қамалған 1 милйон уйғурни тилға алди
2018.11.23
Хитай һөкүмити тәрипидин тутуш буйруқи чиқирилған, нөвәттә америкида панаһлиниватқан хитай содигәр го венгуй вә президент доналд трампниң сабиқ мәслиһәтчи стевин баннон иккийлән 20-ноябир күни ню-йорк шәһиридә хитай коммунист һөкүмитиниң зиянкәшликигә учриғанлар һәққидә бирләшмә баянат елан қилиш йиғини ачқан.Бу баянатниң нәқ мәйдан тәпсилати йотуб қатарлиқ иҗтимаий алақә васитилирида тарқалди.
Мәлум болушичә, йиғинда хитай һөкүмитиниң инсанийәткә қарши җинайәтлири әмәлий мисаллар арқилиқ көрситип өтүлгән. Униңда бу йил 7-айда фирансийәдә һадисигә йолуқти дейилгән хитай хәйнән һава йоллири ширкитиниң директори ваң җйәнниң сирлиқ өлүми һәққидә байқалған бәзи гуманлиқ нуқтилар оттуриға қоюлған. Мәзкур йиғинда йәнә хитай коммунист һөкүмитиниң зиянкәшликкә учриғучилар вә мәҗбурий ғайиб қиливетилгәнләр үчүн 100 милйон долларлиқ “адаләт фонди” қурулғанлиқи елан қилинған.
Йиғинда сөз қилған го венгуй хитай һөкүмити тәрипидин лагерларға қамалған милйонларчә уйғур тутқунлар мәсилисини бирқанчә қетим тилға алған. У өз аилисиниң әһвали һәққидә тохталғинида авази боғулған һалда “мениңму ака-ини қериндашлирим түрмидә қамақта. Шинҗаңлиқларниң бешиға кәлгән еғир қисмәтләр мениң аилә әзалиримниң бешиғиму кәлди,” дегән.
Болупму йиғин ахиридики мухбирларниң соаллириға җаваб бериш қисмида президент данолд трампниң сабиқ мәслиһәтчиси стевен баннун билән содигәр го венгуйниң хитай лагерлириға қамалған бир милйон уйғур тутқун һәққидә дегән гәплири күчлүк диққәт қозғиған.
Стевин баннон йиғин қатнашчилиридин уйғур йигити интизарниң 1 милйондин артуқ уйғурниң хитайдики җаза лагерлириға қамилиш мәсилиси һәққидә сориған соаллириға җаваб берип, хитай һөкүмитиниң инсанийәткә қарши өткүзгән җинайи қилмишлирини паш қилиш һәр бир инсанниң баш тартип болмайдиған бурчи икәнликини тәкитлигән.
Стевен баннун: “әгәр һәр бир адәм өз-ара иттипақлишип, буни тохтитишимиз керәк дәп билдүрсәк шундақла һаятимизниң хәвпкә учришиаға қаримай һәрикәт қилишқа тәйяр турсақ, рәзиллик һаман ахирлишиду. Мана бу бирдин-бир йол, бундақ җүрәт инсанда чоқум болуши керәк.” дегәнләрни илгири сурди .
Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат ришит әпәнди президент доналд трампниң сабиқ мәслиһәтчиси стевен баннун вә содигәр го венгуйниң сөзлиригә юқири баһа бәрди. У бир милйондин артуқ уйғурниң җаза лагерлириға қамилиш мәсилисиниң америка президенти данолд трампниң сабиқ мәслиһәтчиси стевен баннундәк сиясий җәһәттин тәсири зор шәхсләр тәрипидин тилға елинишиниң муһим әһмийәткә игә икәнликини билдүрди.
Барлиқ мал-мүлки хитай һөкүмити тәрипидин мусадирә қилинип, америкида панаһлинишқа мәҗбур болған, аилә әзалири вә ширкәт хизмәтчилири ши җиңпиң һөкүмитиниң зиянкәшлики вә тутқун қилишиға учриғанлиқни билдүриватқан хитай содигәр го венгуй уйғур йигит интизарниң җаза лагерлириға қамалған бир милйон уйғур һәққидә сориған соалиға җаваб бәргинидә көзлиригә яш елип мундақ дегән:
“түнүгүн баннон әпәнди билән бу әһвал үстидә сөзләшкән идуқ. Бир милйон адәм қамақта. Уларниң арисида нурғунлиған анилар, аяллар вә бар. Шу дәқиқидә улар хорлиниватиду. Лекин хитай компартийәсиниң тәшвиқатини қиливатқан һөкүмәтниң контроллуқидики телевизийә хәвәрлиридә ‛улар тәрбийәлиниватиду‚ дейилмәктә. Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси болса ‛биз уларни қайта тәрбийәләватимиз‚ дәп җаваб бәрди. Лекин силәр ойлидиңларму, һазирқи бесим сәвәбидин 50 милйондин артуқ шинҗаңлиқ аваз чиқиришқа имкансиз әһвалда. Һазир бу йиғин мәйданида бир кичик қәһриман дадиллиқ билән бу мәсилини оттуриға қойди. Мән уни тонумаймән, әмма униңға тәклипнамә әвәтсәм у бу йиғинға кәлди. Бир милйондин артуқ уйғур һазир қамақта, әмма қанчилик адәм улар үчүн аваз чиқиралиди?! немә үчүн биз бу мәсилини соришимиз керәк! әҗәба кейинкиси сениң аиләңниң, мениң аиләм һәм бу җайдики һәр биримизниң аилисидикиләр болуши мумкинғу?! хитайниң тәһдитлири барғанчә күчийиватқан бүгүнки күндә бу зор җасарәт тәләп қилиду. Хитай компартийәсиниң зиянкәшликигә учриғанлар һәққидә биз һәммимиз аваз чиқиришимиз керәк. Биз өз бешимизға келидиған хәвп-хәтәрләрдин қорқмай дадиллиқ билән хитай мустәбит һөкүмитиниң инсанийәткә қарши җинайәтлирини паш қилғинимиздила, андин бу мустәбит һакимийәтни ағдуруп ташлиғили, әркинликимизни қолға кәлтүргили болиду.”
Дилшат ришитниң қаришичә, хитай содигәр го венгуйгә охшаш кишиләрниң өз авази арқилиқ хитай һөкүмити тәрипидин җаза лагерлириға қамалған бир милйондин артуқ уйғурға адаләт тәләп қилиши әмәлийәттә уйғурлар вәзийитиниң хитай хәлқигә үзлүксиз аңлитилғанлиқиниң бир нәтиҗиси дейиш мумкин икән.
Америка уйғур бирләшмисиниң рәиси илшат һәсән әпәндиниң қаришичә, уйғурлар әң еғир кризисқа дуч кәлгән бүгүнкидәк вәзийәттә уйғурларниң бастурулуш вәзийитини дуняға аңлитиштин башқа, техиму муһими, ғәрб демократик дөләтлирини уйғур мәсилиси һәққидә хитайға қарита бесим ишлитишкә үндәш, уларниң әмәлий тәдбир қолинишни қолға кәлтүрүш техиму зөрүр амил икән.
Илшат һәсән әпәнди сөзидә нөвәттә милйонлиған уйғурниң хитайниң җаза лагерлириға қамилиш әһвалиниң америка һөкүмәт органлиридики көплигән һөкүмәт әрбаблири тәрипидин тилға елиниватқан бир мәсилигә айланғанлиқини тәкитләп өтти. Униң көрситишичә, уйғурлар үчүн ейтқанда һазирқи вәзийәттә әң муһим мәсилә америка қатарлиқ ғәрб демократик дөләтлириниң хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан фашистик бастуруш сияситини тохтитиши үчүн әмәлий тәдбир елишни қолға кәлтүрүш икән.