Google Shirkiti amérika dölet mejlisidiki guwahliq bérish yighinida Uyghurlarning naraziliqigha duch keldi

Uyghur amérika birleshmisining re'isi élshat hesen ependi(ongda) qatarliq pa'aliyetchiler gugil shirkiti yasimaqchi bolghan süzgüchlük iqtidargha ige izdigüchi sistémigha bolghan naraziliqini bildürdi. 2018-Yili 11-dékabir, washin'gton.

Uyghur pa'aliyetchi roshen abbas xanim(ongda) naraziliq taxtiyi bilen gugil shirkiti yasimaqchi bolghan süzgüchlük iqtidargha ige izdigüchi sistémigha bolghan naraziliqini bildürdi. 2018-Yili 11-dékabir, washin'gton.

Amérikidiki eng chong shirketlerdin bolghan Google shirkiti 2006-yili qurulghandin tartip tor dunyasidiki eng alqishqa érishken izdesh tori bolup kelmekte. Shu sewebtinmu dunyada buni bilmeydighan kishiler bekmu az. Mana mushu yosunda izchil tor dunyasida üstün orunni igilep kelgen Google shirkiti 2010-yilidin bashlap xitay hökümitining buyruqi boyiche xitayda men'i qilin'ghan hemde pütünley tosuwétilgen.

Yéqinda Google shirkitining qaytidin xitay hökümiti bilen söhbetke olturup, xitay hökümitining tor telipige maslashqan yéngi izdesh sistémisini yasawatqanliqi, bu yéngi sistémigha mexsus süzgüch ornitilidighanliqi, bu arqiliq xitay hökümitige yaqmaydighan barliq mezmunlarni süzüsh arqiliq tor dunyasidiki hökümetke bolghan qarshiliqning aldini almaqchi boluwatqanliqi herqaysi axbarat wasitiliride köplep munazirige seweb boluwatqanliqi melum.

Ene shu munazirilerning biri süpitide Google shirkitining xitay hökümiti üchün mexsus tor süzgüchi ornitilghan izdesh sistémisi yasap bermekchi boluwatqanliqi heqqidiki guwahliq bérish yighini bügün, yeni 11-dékabir küni amérika dölet mejliside échildi.

Melum bolushiche, Google shirkitining “Uchar ejdiha” dep nam qoyulghan mezkur izdesh sistémisi xitay hökümitining alaqidar terepliri bilen köp tereplime muhakime ötküzüsh asasida ishlen'gen iken. Nawada bu bazargha sélinsa pütün dunyagha diktatoriliq we hakimmutleqliqning eng tipik ülgisi bolup tonuluwatqan xitaygha téximu zor basturushning yolini échip bergenlikke barawer bolidiken. Yéqindin buyan mushu heqte barghanséri köplep otturigha chiqqan munazirilerning eng muhim nuqtisi bolghan bu hal bu qétimqi guwahliq bérish yighini échilish bilenla guwahliq bergüchi shexs, Google shirkitining bash ijra'iye emeldari sandar pichayning aldigha tashlandi.

Bügünki guwahliq bérish yighinining guwahchisi, jumhuriyetchiler partiyesi edliye komitétining re'isi komikéwin makkarsiy söz élip Google shirkitining chet'el memliketliri bilen bolghan munasiwette herqachan amérikining qimmet qarishi, pikir erkinliki we insan heqliri boyiche ish körüp kéliwatqanliqini, emdilikte bolsa bu shirketning xitay kompartiyesi üchün süzgüch ornitilghan izdesh sistémisi yasawatqanliqini, bu jehette ularning xitaydiki eng chong tor sistémisi bolghan téngshün guruhi bilen hemkarlishiwatqanliqini, emdilikte bolsa Google shirkitining xitay hökümiti ijra qiliwatqan sistémiliq nazaret, basturush we teqib qilishlargha hemdemde bolmaqchi boluwatqanliqini, emma mushu waqitning özide xitaydiki hakimmutleq dölet apparatining sani alliqachan bir milyondin éship ketken Uyghurlarni atalmish “Qayta terbiyelesh merkizi” namidiki lagérlargha qamiwalghanliqini otturigha qoyup, sandar pichaydin buninggha jawab soridi.

Shuningdin kéyin Google shirkitining dunyawi shirketke aylinishigha egiship, tor dunyasidiki izdesh pa'aliyitining asasliq wasitisige aylinip qalghanliqini, emma bu jeryanda xususiy uchurlarni özide saqliwélish, siyasiy jehette bir tereplime uchurlarni toplap körsitish, Google shirkiti yasap chiqqan Android téléfonlirining téléfon ishletküchilerning ghayet zor sandiki xususiy uchurlirini Google üchün saqliwélish, Google shirkitining bashqurushidiki Youtube qanilining jem'iyette ijtima'iy öchmenlik terghib qilin'ghuchi mezmunlargha orun bérishi qatarliq mezmunlar heqqide dölet mejlisining yigirme nechche ezasi sandar pichayni so'algha kömüwetti.

Sandarmu bu so'allargha öz yolida jawab bérip bir qisim eyibleshlerni ret qildi, bir qisim ehwallarning bolsa hazir jiddiy tüzilitiliwatqanliqini bildürdi. Emma axirida özlirining “Xitay hökümiti üchün yasap bériwatidu” dep qariliwatqan “Uchar ejdiha” namliq süzgüchlük izdesh sistémisini yasash xizmitining ichki qisimdiki tejribe süpitide dawam qiliwatqanliqini, emma Google shirkitining hazirche téxi bundaq bir izdesh sistémisini xitayda bazargha sélish pilanining yoqluqini bildürdi.

Bu qétimqi guwahliq bérish yighini échilish aldidila bir qisim Uyghurlar yighin zali aldida Google shirkitining “Uchar ejdiha” namliq süzgüchlük izdesh sistémisigha qarshi mezmundiki pilakatlarni kötürüp peyda bolghan idi. Amérikidiki aktip Uyghur pa'aliyetchi roshen abbas yighin zali sirtida we ichide kötürgen naraziliq mezmunidiki taxtay sandar pichay guwahliq zaligha kiriwatqanda uninggha yüzlendi. Shuning bilen birge köpligen axbarat wasitilirining diqqitige sazawer boldi.

Biz yighindin kéyin roshen abbasni ziyaret qilip, uningdin néme üchün bügünki yighin'gha bundaq bir taxtayni kötürüp kelgenlikini soriduq. U bu heqte toxtilip Google shirkitige oxshash pütün dunyada alqishqa érishken bir shirketning qanxorluq qiliwatqan xitay hökümitidek bir rezil hakimiyet bilen hemkarlashmaqchi bolushigha naraziliq bildürüshni qarar qilghanliqini bildürdi.

Bu qétimqi guwahliq bérish yighini dunya axbaratidiki eng zor weqeler qatarida mu'amile qilin'ghan bolup, yighin bashlanmay turupla dunyadiki asasliq axbarat wasitilirining yüzdin artuq muxbiri zalning ichi-téshini sanjaq-sanjaq adem déngizigha aylanduruwetken idi. Yighin'gha qatnashqili kelgen Uyghurlardin amérika Uyghur birleshmisining re'isi élshat hesen bu toghriliq söz bolghanda mezkur weqening dunya üchün bunche zor diqqet qozghishining xitay hökümiti nöwette ijra qiliwatqan insaniyetke qarshi qilmishlar bilen zich munasiwetlik ikenlikini bildürdi.

Melum bolushiche, Google shirkitining xitay bilen bolghan hemkarliq munasiwiti dawamliq dunya axbaratining diqqitide boluwatqan bolup, bu heqte qandaq özgirishlerning otturigha chiqishigha milyonlighan közlerning tikilip turuwatqanliqi melum.