Eniwerjan: ilham toxti guruppisining ghayisi Uyghur dawasini xelq'aralashturush

12-Dékabir bawariye parlaméntida “Proféssor ilham toxti we Uyghurlarning kishilik hoquqi” dégen témida xelq'araliq yighin chaqirilidu.

12-Dékabir bawariye parlaméntida “Proféssor ilham toxti we Uyghurlarning kishilik hoquqi” dégen témida xelq'araliq yighin chaqirilidighan bolup, yighinni ilham toxti guruppisi, gérmaniye yéshillar partiyisi, xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati, wekaletsiz milletler teshkilati birlikte teshkilligen. Yighinning sahipxanliqini yéshillar partiyisi üstige alghan. Yighinning teklipnamiside, “Bash téma, Uyghurlarning shinjyang Uyghur aptonim rayonining (sherqiy türkistandiki) nöwettiki weziyiti we milletler ara ziddiyetlerni ilham toxtining idiyisi asasida tinch yol bilen hel qilish imkanliri” dégen jümliler orun alghan.

Melum bolghinidek, 2016-yili 26-april d u q teripidin bérlinda chaqirilghan Uyghur muhajirliri mesilisi yighinida ilham toxti guruppisining qurulghanliqi jakarlan'ghan bolsimu, uning resmiy qurulush murasimi ötküzülmigen idi. 12-Dékabir küni bu murasim margarita bawzé xanimning sahipxanliqida myunxén shehiridiki bawariye parlaméntida ötküzülmekchi. Murasimgha dunyaning her yéridin kelgen Uyghur siyasiy erbabliri qatnashqandin sirt, bir qisim chet'ellik kishilik hoquq teshkilatlirining wekilliri, siyasiyunlar, bawariye parlaméntining millet wekilliri we Uyghurshunaslarmu qatnishidiken.

Ilham toxti guruppisining re'isi eniwerjan ependi ziyaritimizni qobul qilghanda, ilham toxti guruppisining ghayisining aptonomiye emeslikini, ilham toxti guruppisining Uyghur xelqi namidin söz qilish salahiyiti hem hoquqi yoqluqini alahide eskertti.

Bawariye yéshillar partiyisining re'isi margarita bawzé xanim bu heqte toxtalghanda bolsa, ilham toxti guruppisigha oxshash yéngi shey'ilerning barliqqa kélishige Uyghur jama'itining quchaq échishini telep qildi. U mundaq deydu: “Chet'eldiki Uyghurlarning tinch, démokratik shekillerde élip bériwatqan küreshlirini qet'iy dawam etküzüshlirini we bu yoldin hergiz chékinmeslikini, arqigha sürmeslikini ümid qilimen. Gérmaniyede, amérikida, yawrupa parlaméntida Uyghurlar mesilisining da'ima küntertipte turushi üchün jiddiy gheyret qilishlirini soraymen. Wetendiki Uyghur qérindashlirigha yardem bérishni, xitay türmiliride yétiwatqan bigunah Uyghurlarning bu azaplardin qutulushini her da'im xatiriside saqlap, ularning erkinliki yolida aktip izdinishlirini, köreshlirini xelq'aralashturushqa ehmiyet bérishlirini tewsiye qilimen. Ilham toxti guruppisi mana bu wezipining bir ülüshini üstige alidighan teshkilattur.”

Margarita bawzé xanim yene, ilham toxti guruppisigha oxshash yéngi shey'ilerning meydan'gha kélishining Uyghur dewasigha téximu zor hayatiy küch béghishlaydighanliqini tilgha aldi. U mundaq dédi: “Ilham toxti guruppisigha oxshash yéngi teshkilatlarning barliqqa kélishi Uyghur dewasi üchün paydiliq. Uyghurlar oxshimighan idiye, yol, heriketler bilen öz dewasini küchlendürüshke ehmiyet bérishi, Uyghur millitige paydiliq bolghan aqilane tedbirlerni tépish yolida öz-ara hemkarlishishi, pikir almashturushi, maslishishi lazim.”

Eniwerjan ependining bildürüshiche, ilham toxti guruppisi qurulghanliqi jakarlan'ghan yérim yildin artuq waqittin buyan, yawrupa parlaméntida yighinlar ötküzdi, ilham toxtini saxarof mukapatigha na'il qilish üchün türlük pa'aliyetlerni qanat yaydurdi we ilham toxtining “Martén ennalis makapati”gha érishishige bir ülüsh hessiler qoshti. Mezkur teshkilatning hazirqi ezalirining köp qismi chet'ellik kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bolup, ularning yardimi bilen ilham toxti mesilisini tutqa qilip turup, gherb démokratik elliride Uyghur dewasini téximu keng tonutush we bu arqiliq xitayning kishilik hoquq depsendichiliklirige qarita kélichekte küchlük xelq'araliq bésim shekillendürüsh imkanini yaritish iken.

Ilham toxti guruppisining mes'ulliridin firansiyelik kishilik hoquq pa'aliyetchisi mari xolizman xanim bolsa, muhajirettiki Uyghur milliy herikitining xitay türmisidiki ilham toxtigha oxshash bigunah azap chékiwatqan Uyghurlargha bekrek köngül bölüshliri lazimliqini, ilham toxti guruppisining bu meqsette qurulghanliqini tilgha aldi. U mundaq deydu: “Ilham toxtigha oxshash öz xelqining erkinliki üchün pikir qilip ziyankeshlikke uchrighan ziyaliylargha ige chiqish hemmimizning burchi. Biz ilham toxtining erkinliki, sheripi üchün xizmet qilip, uni saxarof mukapatigha namzat körsitish meqsitige yettuq. Gerche u bu mukapatqa érishelmigen bolsimu, yawrupa parlaméntida öz tesirini namayen qilish pursitige érishti. Martén-ennalis mukapati bu yil uninggha zor sherep béghishlidi. Kéler yili saxarof mukapatining shan-sheripini qolgha keltürüshige tilekdashmen. Bawariye parlaméntida chaqirilidighan bu qétimqi yighinmu ilham toxtigha oxshash wijdan mehbuslirining azadliqi üchündur.”