Lagérlar mesilisi u n p o ning pewqul'adde qurultiyida otturigha qoyuldi

Shehrizat gheyret b d t da ötküzülgen “Ayallarning kishilik hoquq kürishige qoshqan töhpisi” namliq yighinda söz qilmaqta.

“Wakaletsiz milletler teshkilati” ning pewqul'adde qurultiyidin bir körünüsh. 9-Ayning 2018-yili 14-séntebir. Sawoy, firansiye.

“Wakaletsiz milletler teshkilati” ning pewqul'adde qurultiyidin bir körünüsh. 9-Ayning 2018-yili 14-séntebir. Sawoy, firansiye.

“Wakaletsiz milletler teshkilati” ning pewqul'adde qurultiyidin bir körünüsh. 9-Ayning 2018-yili 14-séntebir. Sawoy, firansiye.

“Wakaletsiz milletler teshkilati” ning pewqul'adde qurultiyidin bir körünüsh. 9-Ayning 2018-yili 14-séntebir. Sawoy, firansiye.

Dunyadiki 250 milyon xelqqe wekillik qilidighan, 44 dölet we millettin ezasi bolghan u n p o, yeni “Wakaletsiz milletler teshkilati” ning pewqul'adde qurultiyi 9-ayning 14-15-künliri fransiyening déngiz yüzidin 4800 métir égizlikke jaylashqan sawoy shehiride chaqirildi.

Yighin'gha dunyaning herqaysi elliridin kelgen 84 neper wekil qatnashti. Jümlidin “Sherqiy türkistan wekilliri” namida teklip qilin'ghan 3 neper Uyghur wekili dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa bashchiliqida yighin'gha ishtirak qildi. Men muxbir süpitide bu qétimqi yighin heqqide neq meydandin melumat élish pursitige érishtim.

14-Séntebir seher sa'et 9:00 da bashlan'ghan bu qurultaygha u n p o ning re'isi nassér boladay we u n p o ning mu'awin re'isi dolqun eysa ependiler riyasetchilik qildi. Yighin'gha yene u n p o ning ijra'iye komitéti rehberliridin ahmed yasin, abduraxman mehdi, jé'an lop, pa'ul shitra'us, éli abdulzade, alékis tax qatarliq kishilermu ishtirak qilghan idi. 
Yighin riyasetchisining échilish nutuqidin kéyinla söz alghan u n p o ning mu'awin re'isi dolqun eysa ependi “Sherqiy türkistandiki jaza lagérliri” dégen témida nutuq sözlep, 3 milyon'gha yéqin Uyghurning xitayning jaza lagérlirida körüwatqan kéliwatqan éghir künlirini anglatti. Uyghur mesilidin yéterlik xewiri bolmighan bezi kishiler heyranliqtin yaqilirini tutup qélishti. 

U n p o ning mu'awin re'isi dolqun eysa ependi yighin ariliqida ziyaritimizni qobul qilghanda aldi bilen bu qétimqi yighinning meqsiti heqqide chüshenche bérip ötti. U n p o ning re'isi nassér boladay ependimu ziyaritimizni qobul qilip, bu qétimqi yighin heqqidiki bayanlirini diqqitimizge sundi. U mundaq dédi: “Wakaletsiz milletler teshkilatining rolidin eng yaxshi paydiliniwatqanlar Uyghurlardur. Uyghurlar u n p o ning qurghuchi ezasi bolupla qalmay, dolqun eysa ependi yene bu teshkilatning mu'awin re'isi bolup, Uyghur mesilisining b d t da, yawropa parlaméntida, gherb démokratik döletlirining kishilik hoquq organlirida we hakimiyet qatlimida anglitilishida teshkilatimizning barliq imkanliridin ünümlük paydilanmaqta. Biz hem Uyghurlar mesilisini qollashta qolimizdin kélidighan barliq charilerge muraji'et qilmaqtimiz. Uyghurlarning nöwettiki échinishliq weziyiti bizni intayin bi'aram qilidu we endishilendüridu. Biz Uyghur xelqining bu paji'elerge baldurraq xatime bérip, özining hör, azad wetinide erkin-azade yashishini ümid qilimiz hemde shundaq bir künning choqum kélidighanliqigha ishinimiz. Uyghurlar kélechikidin qilche ümidsizlenmesliki lazim.”

U n p o ning pewqul'adde qurultiyigha qatnashqan Uyghur wekilliri qatarida d u q fondining mudiri abdujélil ependimu bar bolup, u neq meydanda ziyaritimizni qobul qilghanda bu qétimqi yighinning muqeddimisidila Uyghur mesilisining, bolupmu jaza lagérliri mesilisining küchlük diqqet qozghighanliqini eskertti.

U n p o ning programma yétekchisi férnando burgés ependimu ziyaritimizni qobul qilip, “U n p o ning sherqiy türkistandiki jaza lagérliri mesilisige jiddiy köngül bölüwatqanliqini” tilgha aldi. U mundaq dédi: “Uyghurlar mesilisi u n p o üchün uzundin tonush we xizmet üstilimizdiki jiddiy mesililerning biri. Biz uzun zamanlardin buyan meyli b d t da bolsun, meyli yawropa ittipaqi we uninggha eza döletlerde bolsun, Uyghurlarning béshigha kelgen külpetlerni anglitishta Uyghur teshkilatliri bilen hemkarliship xizmet qilip kéliwatimiz. Bolupmu, jaza lagérliri mesilisi otturigha chiqqandin kéyin bizning yükimiz zor derijide éghirlashti we bizni qattiq endishige, küchlük ghezepke esir qildi. Nurghunlighan xelq'araliq teshkilatlar, muxbirlar hemde döletlerning muhim xadimliri bizni izdep ‛Uyghurlargha néme boldi? 3 milyon Uyghur jaza lagérlirigha qamaldi dégen qandaq gep? xitay hakimiyitining natsist gérmaniyesining siyasitidinmu wehshiy bolghan bu öktemliki heqqide bizge melumat béremsiler? biz Uyghurlargha néme qilip bersek bolidu? Uyghurlar zadi qandaq bir xelq idi? ularning millet süpitide jazalinishigha seweb bolghan gunahi néme? xitay hakimiyiti bashqa gep qiliwatidighu?‚ dégendek so'allarni sorawatidu. Biz xitay hakimiyitining saxta teshwiqatlirining mahiyitini échish, Uyghurlar we ularning béshigha kelgen külpetlerni bildürüsh üchün aware boluwatimiz. Démekchi bolghinim, u n p o 44 dölet we milletning, 300 milyon'gha yéqin xelqning derdini dunyagha anglitiwatqan xelq'araliq bir teshkilat. Emma, bularning ichide Uyghurlar we jaza lagérliri mesilisi aldinqi qatardin orun almaqta.”

D u q wekilliri 13-séntebir jenwege toplan'ghan bolup, 17-séntebir bashlinidighan b d t ning 39-nöwetlik azsanliqlar munbiri yighinida Uyghurlar mesilisini küntertipke kötürüsh pa'aliyitini bashlighan idi. D u q xadimi shehrizat gheyret 13-séntebir b d t da ötküzülgen “Ayallarning kishilik hoquq kürishige qoshqan töhpisi” namliq yighinda nutuq sözlep, Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisini otturigha qoydi.

U n p o ning bu qétimqi pewqul'adde qurultiyi 2 kün dawam qilidiken. 15-Séntebir axirlishidighan bu yighinda u n p o ning bash katipi we ijra'iye hey'etliri qaytidin saylap chiqilidiken. Uyghur dewasi üchün uzun yil xizmet qilghan u n p o ning bash katipi marino basduxén ependi késellik sewebidin wezipisidin ayrilidiken we yéngi bash katip wezipe tapshurup alidiken.