Xitay bash ministiri li kéchyang kanadagha ziyaretke keldi

Xitay bash ministiri li kéchyang 21 - séntebir küni kanadagha yétip kélip, kanadadiki 4 künlük resmi ziyaritini bashlidi.

Bu, 2010 - yili xitay sabiq dölet re'isi xu jintaw kanadani ziyaret qilghandin buyan, xitay yuqiri derijilik rehbirining kanadani tunji ziyaret qilishi bolup hésablinidu.

2010 - Yilidin étibaren kanada xitay munasiwetliride nahayiti zor özgirishler boldi. 2006 - Yili kanadada yéngidin hakimyet béshigha chiqqan konsérwatip partiyedin bolghan stéwén xarpér, kanadaning Uyghur puqrasi hüsenjan jélilni xitayning özbékistanda qolgha élip xitay türmisige tashlighanliqi munasiwiti bilen, bayanat élan qilip, “Men kishilik hoquqtin ibaret kanadaning qimmet qarishini dollargha tégishmeymen” dégen sözliri bilen shöhret qazan'ghan idi. U yene 2008 - yili xitayda ötküzülgen xelqara olimpik tenheriket yighinining échilish murasimigha qatnishishni ret qilghan.

Kéyinki yilliri stéwén xarpér xitay bilen diplomatik munasiwetlirini eslige keltürgen bolsimu emma, dégendek yaxshi bolmay kelgen.

Kanada metbu'atliri xitay bash ministiri li kéchyangning kanada ziyaritige baha bérip, kanada bash ministiri jastin trédu, li kéchyangni qizghin, emma éhtiyat bilen kütüwaldi dep yazdi.

Kanada metbu'atlirining melumatlirigha asaslan'ghanda, li kéchyang kanada walisi dawid jonson bilen körüshken we kanada bash ministiri jastin trédu bilen birlikte tünügün muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzgen.

Xitay bash ministiri li kéchyangning kanada ziyariti, kanada bash ministiri jastin tréduning 2 hepte ilgiri xitayni ziyaret qilishi we xitay terepning xitay türmiside yétiwatqan kanada puqrasi kéwin gerratni qoyup bergen bir mezgilge toghra kelgen.

Xelq'ara kechürüm teshkilati kanada shöbisi, kanadada pa'alyet élip bériwatqan sherqi türkistan sürgündiki hökümiti diplomatiye we kishilik hoquq ishxanisi, bir erkin dunya teshkilati, démokratik xitay birleshmisi qatarliq xitayda démokratiye künligi astida, kanadada pa'aliyet élip bériwatqan teshkilatlar, jastin tréduning xitay ziyariti harpisida murajetname élan qilip,10 yildin buyan xitay türmiside yétiwatqan hüsenjan jélil qatarliq barliq kanadaliq mehbuslarni qutuldurushni telep qilghan bolsimu, emma jastin trédu xitay ziyariti jeryanida hüsenjan jélil mesilisini tilgha almighan.

Xitay bash ministiri li kéchyangning aldirap kanadani ziyaret qilishi diqqet chekmekte.

Hazir kanadada yashawatqan siyasi mulahizichi memet toxti, li kéchyangning aldirap - saldirap kanadagha yétip kélishi xitayning kanada bilen bolghan hemkarliqqa jiddi éhtiyajliq ikenlikidin dérek béridighanlighini tekitleydu.

Kbk télwiziye qanili tor bétide 21 - séntebir küni élan qilin'ghan bir xewerde mulahize yürgüzülüp, jastin trédu xitay bilen bolghan erkin soda tijaritide oylishiwatqan bolushi mumkin. U awstraliyining béshigha kelgen ishlarning kanadaningmu béshigha kélip qélishini xalimaydu, dégen.

Xitay terep tuyuqsiz awstiraliyedin import qilinidighan kömürge qarita yéngi cheklimilerni otturgha qoyup, awstraliyelik kömür ishchilirini éghir ziyan tartish girdabigha sörep kirgen idi.

Xitay yéqinda, kanadadimu shuninggha oxshap kétidighan bir ehwalni sadir qilghan, yeni xitay terep tuyuqsiz qararini özgertip, kanadadin import qilidighan qichigha qarita yéngi cheklimilerni qoyup, kanadada qicha ishlepchiqirishi bilen shughulliniwatqan 50 mingdin artuq déhqanning naraziliqini qozghighan idi.

Kanada xitay soda munasiwetlirige, xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikliri her waqit kölengge chüshürüp kelmekte. Ötken hepte xitay terep xitay türmiside yétiwatqinigha 2 yil bolghan kéwin gerratni qoyup bérish arqiliq kanadadiki xitaygha qarishi naraziliqlarni peseytmekchi bolghan bolsimu, emma xelqara kishilik hoquqni közitish teshkilati qatarliq organlar, Uyghur élidiki kishilik hoquq weziyitining xitayning ichkiri ölkilirige sélishturghanda téximu éghir ehwalda ikenligini mu'eyyenleshtürmekte.

Kanadadiki köpligen analizchilar xitayning kéwin gerratni qoyup bérishi özining kündin kün'ge éghirlishiwatqan kishilik hoquq depsendichiliklirini pedezleshtin bashqa nerse emes, xitaydiki Uyghurlar normal bolghan saqal qoyush, hijaplinish we roza tutush qatarliq dini örp - adetlirinimu dawamlashturalmaywatidu, dep mulahize yürgüzmekte. Xitay terepning kanada puqrasi kéwin gerratni qoyup bérip bir heptidin kéyin, xitay bash ministiri li kéchyangning kanadagha ziyaretke kelgenlikige qarita mulahize yürgüzgen memet toxti xitayning kishilik hoquq mesilisi sewebidin kanadadiki menpe'etliridin ziyan tartip qélishtin éhtiyat qiliwatqanliqini bildürdi.

Yéngi hakimyet béshigha chiqqan jastin tréduning xitay bilen yéqinlishish arqiliq, asiya bazarlirigha ichkirilep kirish niyiti bolsimu emma xitayning wediside turmasliqim shundaqla kishilik hoquq xatirisining yaxshi bolmasliqi qatarliq sewebler tüpeylidin,xitaygha éhtiyat bilen yéqinlishishqa mejbur boluwatqanliqi melum.

Bu yil yanwarda xitay bilen bolghan soda tijaretning altun dewrini bashlaydighanliqini élan qilghan jastin trédu, bu yil iyunda kanadagha ziyaretke kelgen, xitay tashqi ishlar ministiri wang yining kishilik hoquq heqqide so'al sorighan muxbirgha azar bérish setchiliki yüz bergendin kéyin, xitay terep kishilik hoquq xatiriside yaxshilinish körülmey turup, kanadaning xitay bilen erkin soda tijaritini yolgha qoyushqa aldirishining hajiti yoq, dégen.

Yéqinda jastin trédugha hemrah bolup xitayda ziyarette bolghan kanadaning xelqaraliq soda ministiri fré land xanim, kanadaning xitay bilen bolghan soda munasiwetlirini, qayta qayta öyliship, éhtiyat bilen muqim élip baridighanliqini tekitligen.

Tünügün ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinida jastin trédu, xitay bilen bolghan erkin soda tijaritini 2025 - yili bashlaydighanliqini élan qilghan. Xitay bash ministiri li kéchyang muxbirlarni kütüwélish yighinida, xitayda ölüm jazasining mewjut ikenligini ochuq ashkare tilgha élip kanada metbu'at saheside zor ghulghula peyda qilghan.

Kanadada yashawatqan siyasi mulahizichi kamil tursun xitay bash ministiri li kéchyangning kanadagha qaratqan 4 künlük ziyaritige baha berdi.

Kanadada yéngi hakimiyet béshigha chiqqan libérellarning, xitaydek diktator bir dölet bilen, tarixtiki herqandaq bir dewrge sélishturghanda téximu appaq chapaq bolushi, kanadada pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliri shundaqla Uyghurlarning teqdirige yéqindin köngül bölidighan zatlarni endishige salmaqta.

Ular kanadada élip baridighan kishilik hoquq dawasining yéngi yol we istratégiyiliri heqqide bash qaturmaqta. Bu heqte mulahize yürgüzgen hazir amérikida yashawatqan siyasi mulahizichi nurmemet musabay öz köz qarashlirini bayan qildi.

Xitay bash ministiri li kéchang niyuyorkta ötküzülgen birleshken döletler teshkilati omumi yighinigha qatnashqandin kéyin kanadagha ziyaretke kelgen. Uning bu 4 künlük ziyaret jeryanida, kanada soda sahesidiki erbaplar bilen körüshkendin bashqa yene, kanadaning matériyal shehride ziyarette bolidighanliqi we kanadadiki xitay jemiyetliri bilen körüshidighanliqi mölcherlenmekte.