Misirdiki Uyghur oqughuchilargha yardem qilish dolquni qozghaldi

7-Ayning 3-küni misir saqchiliri misirda oquwatqan Uyghur oqughuchilarni qolgha élishqa bashlighandin kéyin, misirdiki oqughuchilar bashqa döletlerge, bolupmu türkiyege qéchishqa bashlighan idi. Ayropilan béliti élishqa küchi yetmeydighan oqughuchilargha yawropa we türkiyediki xeyir-saxawetchi Uyghurlar 387 ayropilan béliti ewetken. Misirdin kelgen oqughuchilargha telipige bina'en Uyghur akadémiyisi heqsiz türk tili kursi achti.

3-Iyul küni misirdiki Uyghur oqughuchilar krizisi otturigha chiqqanda, enqerediki istratégiyilik chüshenchiler instituti mutexessisi doktor erkin ekremning yétekchilikide, dunya Uyghur qurultiyi, sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti, sherqiy türkistan ölimalar birliki we Uyghuryar yeni Uyghur yardem guruppisidin terkib tapqan krizis guruppisi quruldi. Bular jiddiy heriketke ötüp, dunyaning herqaysi jayliridiki xeyir-saxawetchi Uyghurlarni heriketlendürüp, pul yighip misirdiki Uyghurlargha ayropilan béliti ewetti. Misirdin kelgen Uyghur oqughuchilarning türk tili öginish telipini qandurush üchün istanbuldiki Uyghur akadémiyisi heqsiz türk tili ögitidighan kurs achti. Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan “Uyghuryar” guruppisining ezaliridin biri bolghan hazir norwégiyede turuwatqan ekrem ependi we Uyghur akadémiyisi re'isi ablimit qaraxan ependi hemde ayropilan béliti ewetish ishlirigha arilashqan “Ezherliklerge yardem qilish guruppisi” ezasi hesenallah ependiler bu heqte melumat berdi. Misirdin kelgen oqughuchilar bilen söhbet élip bérishqa tirishqan bolsaqmu, ular waqitliq ziyaritimizni qobul qilalmaydighanliqini éytti.

Misirdiki oqughuchilarni köplep qolgha élish 7-ayning 3-küni bashlan'ghan bolup, 3-chésla axsham misirdiki oqughuchilar “Uyghuryar” guruppisidikilerge téléfon qilip yardem telep qilghan. Biz igiligen melumatlargha asaslan'ghanda, shu künila doktor erkin ekremning yétekchilikide bir “Misir krizis guruppisi” qurulghan. Ekrem ependi misirdiki oqughuchilargha yardem qilish herikitining ötken yili bashlighanliqini tekitlidi. Ekrem ependi “Uyghuryar” ning misirdiki 30 oqughuchigha ayropilan béliti ewetkenlikini, 18 oqughuchining türkiyege kélip bolghanliqini bayan qildi.

Qimmetlik radi'o anglighuchilar, chet'elde Uyghurlarning köpiyishige egiship, Uyghurlarning mesililirimu köpeymekte, Uyghurlar otturisidiki öz-ara hemkarliqmu kücheymekte. Misirgha bilet élip ewetish ishlirigha arilashqan hesenallah ependining éytishiche, yawropa we türkiyediki Uyghurlar misirdiki oqughuchilargha 387 etrapida ayropilan béliti élip ewetken bolup, bu oqughuchilarning 80% i türkiyege kélip bolghan. Ezherliklerge yardem guruppisi mes'ulliridin hesenallah ependi bu heqte melumat bérip ötti. 

Qimmetlik radi'o anglighuchilar, biz igiligen melumatlargha asaslan'ghanda, yéqinqi ikki ay ichide 1500 etrapida Uyghur oqughuchi misirdin türkiyege yétip kelgen. Bu balilarning köpining yéshi kichik bolup, türk tilini bilmeydiken, türkiyegimu natonush iken. Uyghur akadémiyisining re'isi ablimit qaraxan ependi misirdin kelgen oqughuchilarning türkche öginish telipini qandurush üchün 4 qarar kurs achqanliqini, 48 oqughuchining türkche öginiwatqanliqini bayan qildi. Ablimit qaraxan ependi misirdin kelgen oqughuchilargha türkche ögetkendin sirt, türkiyening dölet qurulmisi, qanun tüzümliri, türkiye tarixi qatarliqlarnimu ögitiwatqanliqini bayan qildi. Uyghur akadémiyisi 2009-yili qurulghandin béri , Uyghur oqughuchilar üchün 24 qarar türkche kurs achqanliqini, 300 etrapida oqughuchigha türkche ögetkenlikini bayan qildi.  

Bezi mutexessisler, xitayning bésimining küchiyishige egiship, chet'eldiki Uyghurlar arisidiki öz ‏-ara hemkarlishishning künsayin küchiyiwatqanliqini ilgiri sürüshmekte.