Паалийәтчи өмәр уйғур хитайниң 19-қурултийи һарписида 7 күн солап қоюлушиниң сәвәбини ашкарилиди

Пакистанда паалийәт елип бериватқан уйғур паалийәтчи өмәр уйғур хитайниң 19-қурултийи һарписида пакистан сақчилири тәрипидин тутқун қилинип 7 күндин кейин қоюп берилгән иди.

Бүгүн өмәр уйғур мухбиримизниң зияритини қобул қилип, өзиниң шу қетим тутулуши вә һазирғичә нәзәрбәнд қилинишиниң сәвәбини ашкарилиди. Униң баян қилишичә, у, пакистан сақчилири тәрипидин афғанистандин пакистанға йошурунчә киргәнлики вә хитай баш әлчисини өлтүрүшни пиланлиғанлиқи илгири сүрүлгән бир гумандарға һәмкарлишиш гумани билән тутқун қилинған вә у гумандарниң йошурунған орни һәққидә сорақ қилинған. Өмәр уйғур һазирғичә болған тәкшүрүштә делониң бир төһмәт икәнлики вә өзиниң гунаһсизлиқи айдиңлишип болған болсиму, пакистан сақчилириниң өзигә қаратқан нәзәрбәндни техичә бикар қилмиғанлиқи үстидин шикайәт қилди.

Пакистандики өмәр уйғур вәхпиниң башлиқи өмәрҗан өткән йили 17-өктәбир күни, йәни хитай компартийәсиниң 19-қурултийи һарписида тутқун қилинған. У 7 күндин кейин қоюп берилгән болсиму, у шуниңдин етибарән өйдин сиртқа чиқиштин, интернет вә телефон арқилиқ кишиләр билән алақә қилиштин чәкләнгән. У шу қетимқи тутқун вә нөвәттики нәзәрбәндниң сәвәби үстидә тохтилип мундақ дәйду: “сақчилар бирсиниң бәдәхшандин равалпиндиға кәлгәнликини, униң пакистандики хитай баш әлчисини өлтүрүш пилани барлиқини вә мениң униң билән һәмкарлашқанлиқимни ейтти вә мени униң нәдиликини дәп беришкә қистиди. Мән сорақ давамида ундақ бир адәмни тонумайдиғанлиқимни, көрүп-аңлапму бақмиғанлиқимни, буниң бир төһмәт икәнликини ейттим. Қоюп берилидиған чеғимда телефон вә компютерлирим тартивелинди, фәйсбок вә ватсапларға чиқмаслиққа буйрулдум”.

Өмәр уйғурниң дейишичә, сорақ вә тәкшүрүш җәрянида, униңдин һәрқандақ бир гумандарға яки гуманлиқ һәрикәткә четишлиқ, һечқандақ пакит байқалмиған. Сақчилар дәсләптә униңға қарита өйидин талаға чиқмаслиқ чәклимисини бәлгилигән. Сақчилар дәсләптә тәкшүрүшниң йәнә 10 күнчә давам қилидиғанлиқи, униңдин кейин униңға қарита нәзәрбәндниң, йәни өйидин сиртқа чиқмаслиқ чәклимисиниң әмәлдин қалдурулидиғанлиқини уқтурған. Әмма аридин 3 ай өткән болсиму, нәзәрбәнд вә тәкшүрүш немә үчүндур түгимигән.

Өмәр уйғурниң дейишичә, бир гумандарниң пакистандики хитай баш әлчисини өлтүрүш пилани делосиниң раст дело яки хитай ясап чиққан дело икәнлики өмәрҗан уйғурға мәлум әмәс, әмма делоға өзиниң четилип қелиши бир төһмәт; у нөвәттә делодики төһмәтниң сақчиларға ениқ болуп болғанлиқини, әмма бир қисим сақчилар пәқәт хитай тәрәпниң көңлини елиш яки рази қилиш үчүнла өзини давамлиқ нәзәрбәнд қиливатқанлиқини илгири сүрди. У йәнә пакистан сақчилири ичидә адил позитсийә вә мәйдан ипадилигән, өзигә һесдашлиқ қилғанларниңму барлиқини, шуңа 7 күндин кейин қоюветилгәнликини, ундақ болмиғанда өзигә артилған җинайәтниң чоңлуқида, бүгүнкидәк гәп қилиш пурситиниңму болмайдиғанлиқини әскәртти.

19-Қурултай һарписида өмәрҗандин бир күн илгири кейин, равалпиндидики уйғур муһаҗирлардин абдуқеюм шәмшидин вә абдуғениларму тутқун қилинған; дуня уйғур қурултийи алий рәһбири рабийә қадир ханим, мәзкур үч уйғурниң тутқун қилиниши һәққидә баянат елан қилип, пакистанни хитайниң бир өлкисигә айлинип қалмаслиққа вә үч уйғурни қоюп беришкә дәвәт қилған иди. Пакистандики вәзийәттин хәвәрдар кишиләрниң баян қилишичә, абдуқеюм билән абдуғениму тутқундин бир һәптичә өткәндин кейин қоюветилгән, әмма уларниңму қол телефон вә компютерлири йиғивелинған; назарәт уларға қаритаму йошурун шәкилдә давам қилмақта.