Xitay puqralirining parizhdiki mushtumzorluqi ghulghula qozghidi

Lyu famililik bir xitay köchmenning firansiye saqchiliri teripidin öltürülüshi seweblik, parizhda xitay puqralirining namayishliri bir heptidin béri dawam qilmaqta idi. 2-Aprél xitay namayishchilarning parizh kochiliridiki namayishigha 6 mingdin artuq adem qatnashqan bolup, naraziliq namayishi parizhda bigunah insanlargha, saqchilargha hujum qilish, saqchi aptomobillirini urup-chéqishtek zorawanliqqa aylan'ghan. Taratqularda, parizhda étiwétilgen xitayning ölümige naraziliq bildürüsh bahaniside, parizh kochilirida qalaymiqanchiliq chiqirip saqchilar bilen toqunushqan xitaylarning arqisida küshkürtküchining xitay mafiya guruhi yaki hökümet bolushi mumkinliki ilgiri sürülmekte.

Öz dölitide xitay hökümitining adaletsizlik we zorawanliqigha qarshiliq bildürelmigen xitay puqralirining chet'elde yighilip mushtumzorluq qilishi yene, Uyghurlardimu her xil munazirilerge téma boldi.

Ötken düshenbe küni kech, firansiye paytexti parizhning 19-rayonida olturushluq xitay köchmen lyu shawyaw, saqchilarning tekshürüsh élip bérishi jeryanida toqunush yüz bérip étip öltürülgendin kéyin, 27-mart, seyshenbe kechte nechche yüzligen xitay 19-rayonidiki saqchi ponkiti aldigha topliship “Lyu shawyaw üchün adalet”, “Saqchilarning zorawanliqigha xatime bérilsun”, “Sewebsiz öltürüldi” dégen sho'arlarni towlap, weqege chüshenche bérilishini telep qilghan, namayishchilar hetta saqchi ponkitigha bésip kirmekchi bolghan. Bir qisim namayishchilar saqchi ponkiti aldigha toxtitip qoyulghan saqchi aptomobiligha ot qoyup bergenliki melum. Bu xil naraziliq zorawanliq tüsini alghan körünüshler chong-kichik axbarat we taratqularda téma bolmaqta. Béyjing da'iriliri bu weqege inkas qayturup: “Firansiyediki junggo puqralirining qanuniy heq-hoquqlirigha kapaletlik qilish” ni telep qilghan.

Parizh saqchi da'iriliri 26-mart kechte 19-rayonda bir öyge tekshürüshke barghan 3 saqchining tekshürüsh élip bérishigha qarshiliq körsetken xitay köchmen lyu shawyawning, qaycha bilen saqchilargha hujum qilghanliqini, saqchilardin birining yarilan'ghanliqini we özini qoghdash üchün lyu shawyawgha oq chiqarghanliqini bildürgen idi.

Ölgüchi xitay köchmen lyu shawyaw neq meydanda qutquzush aptomobili yétip kélishtin ilgiri ölgen bolup, uning qizi uchur wasitilirige, dadisining saqchilargha hujum qilmighanliqini, weqe jeryanida ashxanida béliq tazilawatqanliqini, qongghuraq chélin'ghandin kéyin, qolida qaycha tutqan péti ishik achqanliqini we 10 sékunt ichidila étip tashlan'ghanliqini ilgiri sürgen.

Metbu'atlarda we taratqularda yekshenbe küni yeni 2-aprél 6 mingdin artuq xitay parizhda yighilip, naraziliq namayishi ötküzgenliki. Naraziliq namayishi teshkilligen xitaylarning kochidiki munasiwetsiz puqralargha,saqchilargha tuxum, botulka we méwe bilen hujum qilghanliqi, namayish dawamida xitaylarning yene parizh sheherlik hökümitige tewe bir aptomobilni düm kömtürüp tashlighanliqi nurghun qatnash chiraghlirigha ziyan salghan namayishchilar bezi ish orunlirining dérizilirinimu chéqiwetkenliki, namayishchilarni tarqitish we weziyetni kontrol qilish üchün saqchilarning botulka bilen tash atqan namayishchilargha bésimliq su bilen yash aqquzush bombilirini ishletkenliki qatarliq jeryanlar süretlik, keng türde xewer qilindi.

Radiyomiz xitay bölümi muxbirliri 2-mart kechte parizhda lyugha adalet telep qilip teziye we yighilish qiliwatqan xitaylardin téléfon arqiliq melumat alghan bolup, yighilishqa qatnishiwatqan jangjyenning tonushturushiche, shu küni birdin kéyin yighilishqa bashlighan namayishchilar 7 mingdin ashidighan bolup, teziye bildürüsh we adalet telep qilish yighilishi ayaghlishishning aldida namayishchilar, waliyliq teripidin békitip bérilgen yighilish élip bérish liniyesining sirtigha chiqqanliqi üchün saqchilar heriketke ötken we namayishchilar bilen saqchilar arisida toqunush yüz bergen, saqchilar yash aqquzush bombisi we kalteklerni ishlitip namayishchilarni tarqitiwetmekchi bolghan. Bu jeryanda, nurghunlighan namayishchilar yaridar bolghan.

Uning déyishiche, parizhdiki xitaylarning naraziliq yighilishliri jawabsiz qalmighan, yighilishqa qatnashqan lyuning a'ile tawabi'ati namayishchilarni özini tutuwélishqa chaqirip, firansiye da'irilirining lyu shawyawning a'ilisidikilerdin hal sorap, weqe üstidin estayidil tekshürüsh élip bérishigha wede bergenlikini bildürgen.

Parizhda saqchilargha qarshiliq körsitip hujum qilghan bir xitay étip öltürülgende, firansiyediki minglighan xitaylarning naraziliq namayishi ötküzgenliki we mushtumzorluq qilip zorawan wasitilerni qolliniwatqanliqi shundaqla hetta béyjing da'irilirining firansiyege bésim ishletkenliki, ijtima'iy taratqularda bu ishning arqisida xitay hökümiti yaki xitay mafiya küchliri bar dégendek qiyaslarni meydan'gha keltürmekte.

Firansiye Uyghur jem'iyiti re'isi erkin ependini ziyaret qilip, mezkur weqening firansiyediki tesirini soriduq. Umu bu namayishchilardin xitay döliti özining menpe'etliri üchün bésim yaki pul bilen paydiliniwatqan bolushi mumkin dégen gumanlirini otturigha qoydi, erkin ependining éytishiche, gerche toluqsiz melumatlarda parizhda 300 mingdin köprek xitay yashaydighanliqi körsitilgen bolsimu, emeliyette 500 mingdinmu jiq bolushi mumkinliki ilgiri sürülüwatqan bolup, xitay puqralirining insaniy we ijtima'iy exlaq pezilitining töwenliki, medeniyetsiz qilmishliri bilen firansiyedila emes, pütkül yawropada yaman tesiri bar. Erkin ependi yene, gerche bu namayish we toqunushlarda Uyghurlar tesirge uchrimighan bolsimu, qolida xitay pasporti bolghanliqi üchün Uyghurlarningmu, firansiye jem'iyitide ish izdesh we bashqa jehetlerde tesirge uchraydighanliqini bildürdi.

Xitay puqralirining, bashqa elde yighilip “Adalet telep qilghan” bolup mushtumzorluq qilishi hetta Uyghur közetküchilerningmu alahide diqqitini tartqan bolup, gérmaniyedin ziyaritimizni qobul qilghan siyasiy közetküchi perhat yurungqash ependi, bir qanche qétimliq térrorluq weqeliridin kéyin, alahide bixeterlik tedbirliri dawam qiliwatqan firansiyede bir xitayning saqchilargha maslashmighanliqi we qarshiliq körsitishi bilen öltürülgenlikini bahane qilip, parizh kochiliridiki kaltek-toqmaqlarni kötürüp, kishilerge öch élish xaraktérlik hujumlarni élip bériwatqan xitaylarning, özining köz aldigha derhal “26-Iyun shawgu'en weqesi”, “5-Iyul ürümchi weqesi”dek xitaylarning Uyghurlargha yürgüzgen zorawanliqliri, naheq, wehshiylerche tayaq-toqmaqlar bilen öltürülgen Uyghurlarni, shu jeryandiki xitay da'irilirining adaletsizliki, Uyghurlarning naraziliqlirini qanliq basturushliridek menzirilerni köz aldigha élip kelgenlikini we roshen sélishturma bolghanliqini mulahize qildi.