Qirghizistandiki saylamda ikki Uyghur parlamént ezaliqigha saylandi

4-Öktebir küni qirghizistanda yéngi bir nöwetlik parlamént saylimi élip bérildi. Bu qétimqi saylamgha 14 siyasiy partiye qatnashqan bolup, bularning ichidin saylighuchilarning 7% tin köp awazgha érishken 6 partiye yéngi bir nöwetlik parlamént tüzüsh hoquqigha érishti.

Qirghizistan asasiy qanunida, parlamént saylimigha qatnashqan partiyelerdin saylighuchilarning 7% tin köp awazigha érishken partiyeler parlamént tüzüsh hoquqigha ige bolidu, dep belgilen'gen bolup, bu qétimqi saylamda prézidént almasbék atambayifning sotsiyal- démokratlar partiyesi saylighuchilarning 27.48% Awazi bilen yéngi parlaménttiki eng chong partiye bolup qaldi. Ötken qétimliq parlaméntta öktichi küchlerning wekili bolup turghan risbublika-ata yurt partiyesi saylighuchilarning 20.13% Awazigha ériship, parlaménttiki ikkinchi chong partiyege aylandi. Biraq héchqaysi partiye saylighuchilarning 50%din köp awazini alalmighanliqi üchün öz aldigha hökümet teshkillesh hoquqigha érishelmidi.

Bu qétimqi saylamgha saylighuchilarning 53% i qatnashqan bolup, merkizi saylam komisiyesining melumatigha qarighanda,bir milyon 400minggha yéqin saylighuchi saylamgha qatnashmighan.

Saylamgha qatnashmighan hemde isim familisini ashkarilashni xalimighan bazardiki bir sodiger ayal bu saylam heqqide radi'omizgha munularni bildürdi: “Saylamning awam xelqqe néme paydisi bar? bizning prézidéntimiz, diputatlirimiz bizge néme qilip berdi? manga oxshighan yétim-yésirlarning baliliri ish tapalmay kochida sersan bolup yüridu. Qéni prézidéntning, diputatlarning bizge qilghan yaxshiliqi? biz diputatlarning kichikkine yaxshiliqinimu körginimiz yoq. Biz yaxshiliqni peqetla xudadin kütimiz. Bizge tinchliq kérek shunglashqa bu saylamning jédel-majirasiz, tinch ötüp kétishini kütüpla olturuwatimiz.”

Saylamdin kéyin öz tesiratliri heqqide toxtalghan qirghizistandiki péshqedem Uyghur ziyaliysi nazim qembiri muxbirimizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Bu qétimqi parlamént saylimida méning diqqitimni qozghighan mundaq ikki nuqta bar؛ birinchisi, 2010-yilqi saylamda bir neper Uyghur diputatliqqa öz namzatini qoyghan idi. Bu yil bolsa, besh neper Uyghur özlirining namzatlirini qoyushti. Qirghizistan parlaméntida az sanliqlargha 15% orun bérilidighanliqini hésabqa alghanda, bu besh neper Uyghurdin bir nepiri diputatliqqa ötelise xudagha shükri dések bolidu. Parlamént diputatliqigha öz namzatini qoyghan Uyghurlirimiz bu ré'alliqni esliridin chiqirip qoymisa bolatti. Ikkinchidin, merkizi saylam komisiyesi saylighuchilardin bir milyon 400 minggha kishining saylamgha qatnashmighanliqini bildürdi. Bu, jem'iyette hakimiyetke bolghan köz qarashning qaysi derijide ikenlikini körsitidu shunglashqa bu qétim parlaméntqa kelgen diputatlarning xelq üchün azraq bolsimu emeliy ish qilip bérishini ümid qilghan bulattim.”

Bu qétimqi saylamda eng köp awazgha érishken qirghizistan sotsiyal-démokratlar partiyesi öz tor bétide élan qilghan yéngi diputatlarning tizimlikige asaslan'ghanda, Uyghurlardin nurmuhemmet bayaxun diputatliqqa saylan'ghan. Risbublika-ata yurt partiyeside bolsa Uyghurlardin perhat hajim tölendiyif diputatliqqa saylan'ghan.

Bu qétimqi saylamning adil hem taza ötüshini nazaret qilish üchün amérika, rusiye, türkiye hemde yawropa ittipaqi qatarliqlardiki xelq'araliq organlardin kelgen 611 neper közetküchi jay- jaylardiki saylam ochastikilirigha bérip, nazaretchilik qilghan hemde axirida saylamning taza we ochuq ötkenlikini qeyt qilishqan bolsimu, saylamda yéngilgen bir qisim partiyeler köpligen saxtiliqlarning sadir bolghanliqini, hakimiyet béshidikilerning öz orunlirini saqlap qélish üchün bir qisim jaylarda saylighuchilargha pul tarqitish,mektep oqutquchiliri we aliy mektep oqughuchilirigha bisim ishlitish qatarliq wasitilerni qollan'ghanliqini otturigha qoyushti.