Qirghizistan we tajikistan chégrasidiki qoralliq toqunush merkiziy asiyagha xewp tughduramdu?

Kéyinki waqitlarda ammiwi axbarat wasitiliri tajikistanning soghda we qirghizistanning batkén oblastlirigha qarashliq chégra rayonlirida ikki terep chégrichiliri otturisida qoralliq toqunushlarning pat-patla yüz bériwatqanliqini xewer qilmaqta.

Nöwettiki mundaq toqunush 11-yanwar küni qirghizistanning “Kök tash” chégra ponkiti rayonida yüz bergen bolup, uningda her ikki tereptin bir nechche adem yaridar bolghan.

Tajikistanning “Awésta” agéntliqi mushu ayning béshida ikki memliketning hökümet komissiyiliri otturisida chégra weziyitini turaqlandurush mesilisi boyiche muzakirilerning élip bérilidighanliqini xewer qilghan idi. Mezkur ikki oblast otturisidiki chégra hemkarliqini muhakime qilish, chégra otretlirining we hoquq qoghdash organlirining birleshken tekshürüsh ishlirini yürgüzüsh mezkur uchrishishning asasiy meqsiti boldi. Tajikistan we qirghizistan chégra mesilisi boyiche üzlüksiz muzakire yürgüzüwatqan bolsimu, amma mushu kün'giche her ikki terep bir-birini eyibleshni dawam qilmaqta.

Qirghizistanning “Kabar” agéntliqi élan qilghan “Qirghizistan tajikistanning qanun'gha qarshi heriketlerdin, aldirash we asassiz eyibleshlerdin özini tartishigha ümid qilidu” namliq maqalide qirghizistan tashqi ishlar ministirliqining bildürüshi élan qilinip, uningda tajikistanning ikki tereplimilik tekshürüsh netijiliri chiqmay turup, aldiraqsan we saxta xulasilerni élan qilip, ikki memliket otturisidiki dostane munasiwetlerge we chégradiki muqimliqni saqlashqa dexil yetküzgenliki toghrisida tekitlen'gen. Maqalide éytilishiche, qirghizistan chégra toqunushidin qattiq ensireydighanliqini hem qattiq epsuslinidighanliqini, peqet ikki tereplimilik obyéktip tekshürüshlerning ijabiy netije béridighanliqini bildürgen. Buningdin tashqiri yene qirghizistan térritoriyiside élip bériliwatqan “Kök-tash-aq saray-tamdiq aptomobil yoli ”qurulushining tajik herbiylirining basqunchiliq qilishigha seweb bolghanliqi qirghizistan terepning naraziliqini tughdurghan. Qirghizistan tajikistanni zembireklerdin oq étip, xelq'ara qanunlargha xilapliq qilghanliqini qattiq eyiblidi.

Emdi “Nur. Öz” agéntliqida bésilghan “Tajikistan we qirghizistan chégrasi yéngi oshni keltürüp chiqishi mumkin” dégen maqalining aptori asqar mominof yer talishishtin bu rayonda herbiy qarimu-qarshiliqning sadir bolghanliqini süridu. U yene bu memliketler kolléktip bixeterlik shertnamisi teshkilatigha eza bolghanliqtin mezkur toqunushqa qoshna memliket qazaqistanningmu jelp qilinidighanliqini otturigha qoyidu.

Analizchi aléksandir kinayazéf bolsa talash-tartish tughduruwatqan mundaq térritoriyilerning köp ikenlikini, buningdin tashqiri qanunsiz köchüp-qonush, yer we suning yétishmesliki, ishsizliq we bashqilarningmu her xil toqunushlarni keltürüp chiqidighanliqini, hem bishkekning, hem düshenbining bu mesilide héch bir heriket qilmaywatqanliqini, ular arisida toqunush kélip chiqsa, hetta kolléktip bixeterlik shertnamisi teshkilatiningmu héch amal qilalmaydighanliqini eskertken. Siyasetshunas alékséy wlasof mesilining shangxey hemkarliq teshkilati we kolléktip bixeterlik shertnamisi teshkilati da'iriside hel qilish lazimliqini éytsa, qubat rehimof chégra weziyitining keskinlishishide her ikki terepning eyiblik ikenlikini bildüridu.

Buning barliqi qirghizistan we tajikistan otturisidiki chégra ehwalining xéli keskinliship, uning pütünley merkiziy asiyadiki weziyetke tesir yetküzüsh mumkinlikini körsitidu.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistanliq analizchi ghalim agélélof bu heqte öz qarashlirini otturigha qoydi.