Yaponiye zhurnili: qirim mesiliside yawropa bilen amérika türkiyidin zor ümid kütmekte

Yaponiyedin chiqidighan shukan shinchaw zhurnilining bu heptilik sanida “Qirim mesilisi putin impériyisining hushuqini chiqiwétishi mumkin” serlewhilik maqale élan qilin'ghan.

Maqalide ukra'ina bilen rusiye arisidiki qirim mesilisi halqiliq tima qilin'ghan bolup, rusiye prézidénti wiladémir putinning qirimda qanchilik put tirep turalishigha baha bérilip,qirim mesilisining özini küchtünggür hésablap kéliwatqan putin impériyisini hushuqidin ayriwétish éhtimalliqining yuqiriliqini otturigha qoyghan.

Maqalide, wladimir putin rusiye axbarat wastilirining ziyaritini qobul qilghanda, rusiyining suchida échilidighan tereqqiy tapqan sekkiz dölet yighinigha kimiki qatnashmisa, u, shu döletning ichki ishi hésablinidighanliqi shundaqla özining héchqandaq düshminining yoqluqini bayan qilghanliqi éytilghan.

Maqalide hazirqi waqitta qirim mesiliside pütkül ishlarning rusiyining öz rayi boyiche kétiwatqanliqi, emeliyette bolsa ukra'ina mesiliside rusiyining ukra'inagha esker kirgüzüshi we esker sanini ashurushi qatarliq barliq herbiy heriketlirining ukra'ina hökümitining ruxsiti boyiche élip bérilishi kérekliki belgilen'gen bolsimu, rusiyining buninggha peqetla emel qilmighanliqi bildürülgen.

Maqalide “Rusiye ukra'inagha 12 mingdin 30 minggha yéqin eskirini ewetish arqiliq ukra'inani teltöküs özining kontrolluqigha élip boldi. Rusiyening bu xil herbiy küchi arqiliq qirim mesiliside omumi xelq awaz bérish saylimida shöbhisiz ghelibe qilidighanliqi alliqachan belgilinip bolghan idi” déyilgen.

Maqalide amérika prézidénti barak obamaning rusiye prézidénti wiladémir putin qatarliq rusiye rehberlirining amérika we yawropadiki sayahetlirige wiza bermeslik jazasini qollan'ghanliqimu alahide tilgha élin'ghan. Hemde “Yawropa birliki qirim mesiliside rusiye bilen ortaq bir pikirge kélelmidi. Sewebi sherqiy yawropa döletliri rusiyeni taza yaxshi körüp ketmeydu. Shu sewebtin ular qirim mesiliside rusiyeni qollimidi” déyilgen.

Mezkur zhurnaldiki maqalide “Yawropa birlikidiki bir qisim döletlerning rusiye bilen bolghan énérgiye jehettiki éhtiyaji we shundaqla éksport - importtin ibaret soda alaqisining chemberches baghlinip ketkenliki sewebidin yawropa birliki qirim mesiliside rusiyege küchlük halda taqabil turalmidi” déyilgen.

Maqalide yene, yawropa birlikidiki döletlerning rusiye bilen bolghan éksport soda qimitining 70 milyard dollar ikenliki shundaqla bir qisim ellerning 6% énérgiyesining rusiyedin kélidighanliqini misal qilip körsitish arqiliq, putin'gha qirim mesiliside küchlük bésim qilishta yenila iqtisadiy menpetlerning tosqunluq qiliwatqanliqini bildürgen.

Rusiye prézidénti putinning hazirqi waqitta, rusiye xelqining 67% ining küchlük qollishini qolgha keltürgenliki maqalide alahide eskertip ötilgen.

Maqalide hazirqi putin hakimiyitining ajiz nuqtisi dep qaralghan bir qanche nuqtilar yaponiyelik ottura sherq iqtisad ishliri tetqiqatchisi nakashimaning özgiche qarashliri boyiche körsitilgen bolup, u, bu heqte mundaq qarashlarni otturigha qoyghan: “Hazirqi putin impériyisi süriye, liwiye, misir qatarliq döletler bilen yéqinliship shimaliy afriqini qolgha almaqchi boluwatidu. Putin belkim qara déngizni merkez qilghan halda herbiy baza qurushni nishanlawatqan bolushi mumkin. Eger putin qirimni merkez qilghan halda qara déngizda herbiy baza qursa, elwette ular türkiyidiki pospur boghizidin ötüp ottura déngizgha kirishi kérek. Shundaq ehwal astida, eger türkiye amérika we yawropa birlikining teklipi boyiche rusiyeni jazalash meydanida ching turup rusiye qoshunlirining pospur boghizidin ötüshige ijazet bermise,rusiyening qirim arilini qolgha élishi bir menisiz ish bolidu. Yawropa birliki bilen amérika hazir pütün ishenchisini türkiyege baghlap türkiyening rusiyening teklipini ret qilishini kütmekte. Bu ümid emelge ashamdu - yoq? hazirche bir néme démek tes. Türkiyening éléktr menbesining 32%,tebi'iy gazining 58% i rusiyedin kélidu. Eger türkiye yawropa we amérikining teklipi boyiche ish körüp rusiyeni jazalisa, undaqta yawropa birliki bilen amérika ottura sherqtiki ereb döliti qatardin türkiyege tebi'iy gaz yetküzüp bérishi kérek. Shundaq qilghandila qirim arilida put tirep turuwatqan putin impériyisining hushuqini chiqiwetketkili bolidu” dégen.

Emma, yaponiyediki bezi ottura sherq siyasiy iqtsad tetqiqatchiliri, türkiyening qirim mesilisi toghrisida rusiyege söz échishini esla mumkin emes dep qaraydiken. Bu xildiki qarashtikilerdin biri bolghan musteqil tetqiqatchi yamada ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi:

- Türkiye özining bir qisim déhqanchiliq mehsulatlirini rusiyege éksport qilidu we buningdin köplep payda alidu. Shunga türkiye özining bu jehettiki paydisini qayrip qoyup,qirim mesilisi toghrisida rusiye bilen yamanliship qilishni xalimisa kérek dep oylaymen.

Yaponiye hökümiti bolsa 18 - mart küni rusiye prézidénti wiladémir putinning qirim rehberliri bilen qirim jumhuriyitining rusiyege qoshulghanliqigha a'it shertnamige imza qoyghanliqigha naraziliq bildürgen, bash wezir shinzo abé shu küni parlaméntta yaponiyening bu mesilide yawropa we amérika bilen bir meydanda ikenlikini bildürgen idi.

Yaponiyelik ottura sherq iqtisad ishliri tetqiqatchisi nakashimaning yuqiriqi qarashliri üstide toxtalghan, ziyaritimizni qobul qilghan türkiye haji tepe uniwérsitétining dotsénti doktor erkin ekrem qirim mesilisidiki türkiyening meydani heqqide toxtaldi.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.