Rusiye bilen iran herbiy hemkarliq kélishimi imzalidi

Muxbirimiz ümidwar
2015.01.20
rusiye-sergey-shoygu-iran-huseyin-dehqan.jpg Rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy shoygu(solda) iran dölet mudapi'e ministiri hüseyin déhqan(otturida) bilen herbiy hemkarliq kélishimige imza qoymaqta. 2014-Yili 20-yanwar, téhran.
AFP

Seyshenbe küni rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy shoygu iran paytexti téhranda, iran dölet mudapi'e ministiri hüseyin déhqan bilen rusiye-iran herbiy hemkarliqliri mesililiri boyiche söhbet ötküzgendin kéyin, mezkur ikki dölet mudapi'e ministiri rusiye bilen iranning herbiy hemkarliqi kélishimige imza qoydi. Téhran bilen moskwa arisidiki bu xil herbiy hemkarliq diqqet qozghidi.

Birleshme agéntliqining xewer qilishiche, söhbettin kéyin ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish murasimida söz qilghan rusiye dölet mudapi'e ministiri shoygu iran bilen rusiyening“Uzun muddetlik we köp tereplimilik hemkarliq” ornitidighanliqini bildürgen.

Rusiyening xewerler agéntliqining yézishiche, shoygu iran bilen rusiye arisidiki hemkarliq mezmuni da'irisige öz'ara wekillerni ewetish, ikki dölet herbiy qomandanliq shitabliri arisida söhbet ötküzüsh, herbiy manéwirlarni közitish üchün adem ewetish, herbiy kadirlarni terbiyilesh, herbiy paraxotlarning iran we rusiye portlirigha kirish hem bashqa mezmunlarni öz ichige alidighanliqini bildürgen.

Rusiye mudapi'e ministiri yene rusiyening iran bilen afghanistan mesilisi boyiche hemde shangxey hemkarliq teshkilati ramkisi arisida semimiy hemkarliq élip bérishqa teyyar ikenlikini sherhligen.

Iran dölet mudapi'e ministiri hüseyin déhqan bolsa rusiye we iranning ottura sherqte heriket qiliwatqan küchlerge birlikte qarshi turushi kéreklikini tekitligen. U sözide“Rayon we dunya weziyiti qudretlik rusiye we qudretlik iranning birlikte xelq'ara bixeterlik hem rayon muqimliqini kücheytishte hemkarlishishni telep qilidu” dégen.

Bu qétim iran bilen rusiye arisida herbiy hemkarliq kélishimi imzalan'ghan bolsimu, emma ikki dölet arisida ilghar qoral-yaraq soda kélishimini bikar qiliwétish weqesi mewjut idi.

Bikar qilin'ghan kélishim mesilisi

2007-Yili rusiye bilen iran arisida rusiye terep iran'gha 800 milyon dollar qimmitide besh yürüsh “S-300” tipliq zénit rakéta sistémisi sétip bérish heqqide kélishim imzalighan bolsimu, biraq rusiye birleshken döletler teshkilati bixeterlik kéngishining 2010-yili, 9-iyun künidiki iran'gha qoral-yaraq we herbiy téxnika sétip bérishni cheklesh qararigha qoshulghandin kéyin, moskwa iran bilen tüzgen mezkur kélishimni bikar qiliwetken idi. Iran shuningdin kéyin dawamliq türde moskwadin bu kélishimge emel qilishni telep qilghan hemde bu kélishimning eslide b d t ning qararidin burun imzalan'ghanliqini körsetken idi. Hetta iran terep rusiyening néfit shirkiti üstidin 4 milyard dollarliq ziyan mesilisi boyiche erz qilghan idi.

Roytérs agéntliqining rusiye xewerler agéntliqining uchuri asasidiki xewiride körsitilishiche, rusiye we iran dölet mudapi'e ministirlirining mezkur kélishimni imzalishidin kéyin, rusiye iranni ashu 2010-yili bikar qilin'ghan kélishim boyiche s-300 we s-400 tipliq rakéta sistémisi bilen teminlishi mumkin iken.

B b s agéntliqining iran menbeliridin neqil élishiche, bu qétimqi rusiye we iran mudapi'e ministirliri söhbitide mezkur bikar qilin'ghan kélishimni hel qilish yollirini izdesh mesilisimu muhakime qilin'ghan.

Rusiye terep iran bilen tüzgen s-300 tipliq rakéta sistémisi sétip bérish kélishimni bikar qilghandin kéyin rusiye qoral-yaraq sana'iti sahesidikiler we herbiyler arisida rusiyening mezkur sodidin tartqan iqtisadiy ziyinidin epsuslinish pikirlirimu otturigha chiqqan idi.

“Moskwa komsomoli” gézitining yézishiche, mezkur kélishimlerni bikar qilishtin rusiyening 13 milyard dollar ziyan tartqanliqi perez qilin'ghan.

Gherbke qarshi turushmu?

Ukra'ina krizisi tüpeylidin gherb, jümlidin nato bilen rusiye arisidiki ixtilaplar kücheydi, yawropa ittipaqi we amérika qatarliq eller rusiyege qarita iqtisadiy émbargolar qollinip, rusiye maliye-iqtisadiy ehettin qiyinchiliqqa yoluqti. Rusiyening bir tereptin xitay bilen bolghan siyasiy, soda-iqtisadiy we énérgiye hemkarliqlirini kücheytiwatqanliqi, yene bir tereptin iranning qoshnisi türkiye bilenmu énérgiye hemkarliqini kücheytiwatqanliqi melum.

Yadro qoralliri mesiliside gherb bilen izchil ixtilapni dawamlashturup kéliwatqan iran bilen rusiyening birdinla herbiy hemkarliq kélishimi imzalishi diqqet qozghimay qalmidi.

Uning üstige hazir iran bilen alte terep arisida iranning yadro programmisi mesiliside söhbetler dawamlishiwatqan bolup, bu mesilide bezi kélishimler hasil qilin'ghan idi. 17-Yanwar küni bu xil söhbet yene dawamlashti.

Gherb döletliri iranning uran tawlishigha izchil qarshi turup kelmekte,iran bolsa öz meydanida ching turmaqta idi.

Rusiye metbu'atlirida moskwa bilen téhran arisidiki herbiy hemkarliq kélishimi we ularning hemkarliqlirining amérikigha qarshi turushni nishan qilidighanliqigha a'it qarashlarmu otturigha chiqti. “Moskwa komsomoli” gézitide élan qilin'ghan “Amérikigha qarshi dostlishish: iran we rusiye rayon xaraktérlik herbiy hemkarliqni oylidi” mawzuluq maqalide ikki terepning mezkur hemkarliqining amérikigha taqabil turush ikenlikini yoshurghili bolmaydighanliqini körsitildi.

Rusiyening xewerler agéntliqida élan qilin'ghan analizda rusiye mutexessisi rusiye bilen iranning herbiy hemkarliqining amérikigha qaritilghanliqi, amérikining iran bilen rusiye arisidiki s-300 tipliq rakéta sistémisi sodisining emelge éshishini xalimaydighanliqini sherhligen.

Rusiye metbu'atlirida moskwa-téhran hemkarliqining gherbke taqabil turushni nishan qilghanliqi otturigha chiqiwatsimu, emma rusiye terep özining bi xil meqsitini resmiy yosunda ipadilimigen. Emma, rusiyening yene shangxey hemkarliqi ramkisi, kolléktip bixeterlik kélishimi teshkilati we yawro-asiya iqtisadiy ittipaqini kücheytishke tirishiwatqanliq, iranning bolsa xitay we rusiye bilen hemkarliqni kücheytishke,hetta shangxey hemkarliq teshkilatigha resmiy eza bolushqa intiliwatqanliqi melum idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.