Erdoghan bilen putin uchrishishtin kéyin bayanat élan qildi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2016.08.09
putin-erdoghan-rusiye.jpg Türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghan bilen rusiye prézidénti wiladimir putin muxbirlarni kütüwélish yighinda. 2016-Yili 9-awghust, rusiye.
AFP

Türk bilen rus munasiwiti qedimi tarixqa ige bolup, kéyinki yillarda nurghun egri-toqay yollarni bésip ötti. Bolupmu ötken yili 11-ayning 24-küni türkiye urush ayropilani süriye-türkiye chégrasida rus ayropilanini étip chüshürüp bir rus eskiri ölgen, biri qayturulghandin kéyin ikki dölet otturisidiki munasiwet yiriklishishke bashlighan idi. Rusiye bilen türkiye otturisidiki tijariy munasiwetler toxtap, ikkila dölet zor iqtisadiy ziyan'gha uchrighan idi. Ikki dölet otturisida wiza bikar qilinip, köp sanda türk shirketliri rusiyedin qoghlap chiqirilghan idi. Türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghan, rusiye dölet re'isi wiladimir putin'gha xet yézip ikki dölet munasiwitining normallishishini telep qilghandin kéyin, ikki dölet tashqi ishlar ministirlirining uchrishishi netijiside türkiye-rusiye munasiwiti normallishishqa bashlighan idi.

8-Ayning 9-küni türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghan bilen rusiye fédératsiyesi dölet re'isi wiladimir putin pétirburg shehiride uchriship ikki dölet otturisidiki iqtisadiy, tijariy we siyasiy munasiwetler toghrisida muzakire élip bardi.

Uchrishish axirlashqandin kéyin wiladimir putin bilen rejep tayyip erdoghan muxbirlargha bayanat berdi.

Putin bu qétimqi uchrishishta muzakire élip bérilghan mesililer heqqide toxtilip mundaq dédi: “Men aldi bilen shuni démekchimenki, biz konkrét mesililer toghrisida muzakire élip barduq. Uchrishishta ikki dölet otturisidiki mesililer rayon xaraktérlik mesililer heqqide muzakire élip barduq. Bizning meqsitimiz ikki dölet otturisidiki munasiwetni krizistin burunqi eslige keltürüshtin ibaret.”

Arqidin türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghan söz qilip, aldi bilen putin'gha rehmet éytqandin kéyin mundaq dédi: “Bu uchrishish uzun waqittin kéyin yeni ayropilan weqesidin kéyin élip bérilghan tunji yüzturane uchrishishimiz hésablinidu. Ikki dölet munasiwetni eslige keltürüshni shundaqla kücheytishni xalaydu. Buninggha bina'en bügünki uchrishishimizda siyasiy, iqtisadiy, medeniyet jehettiki munasiwitimizni kücheytish üchün bezi toxtamnamilerni tüzduq. Bu qararlarni emeliyleshtürüshke bashlaymiz.”

Türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghan bayanatida ikki dölet otturisidiki tijaret sommisining 50 milyard dollardin 28 milyard dollargha chüshüp qalghanliqini, ikki dölet tijaret sommisini 100 milyard dollargha chiqirishni pilanlawatqanliqini bayan qildi.

Türkiye doghan xewer agéntliqining muxbiri siyament qachmaz ependi s n n türk téléwiziyesige bu heqte bergen melumatida, rejep tayyip erdoghan bilen wiladimir putin otturisidiki uchrishishta tijariy munasiwetler toghrisida muzakire élip bérilghanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Ruslar bizge oxshash nuqtiliq halda tijariy munasiwetni aldinqi pilan'gha chiqardi. Iqtisadiy munasiwetni siyasiylashturmasliq kérekliki tekitlendi. Bu uchrishishta muzakire qilin'ghan ikkinchi muhim téma bolsa énérgiye boldi.”

Qimmetlik radiyo anglighuchilar türkiye rusiye bilen bolghan munasiwitige alahide ehmiyet béridu. Chünki türkiye sayahet döliti bolup, her yili gérmanlardin qalsa türkiyege kélidighan sayahetchiler ruslardin terkib tapqan, türkiye tebi'iy gazining köpini rusiyedin import qilidu. Türkiye yéza igilik mehsulatlirining köpini rusiyege éksport qilatti. Ötken yili 11-ayning 24-künidin kéyin ikki dölet iqtisadiy jehettin zor ziyan'gha uchrighachqa, uchrishishqa mejbur boldi. Undaqta ikki dölet otturisidiki munasiwet bu uchrishishtin kéyin eslige kélermu? bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan türkiye istratégiyilik chüshenche instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi bu heqtiki so'allirimizgha jawab berdi.

Türk axbarat wasitiliridiki xewerlerge asaslan'ghanda, bu qétimqi uchrishishta süriye mesilisi kün tertipke kelmigen bolup, 9-ayning béshida xitayda chaqirilidighan tereqqiy qilghan 20 dölet yighinida putin bilen erdoghan yene bir qétim uchriship, süriye mesilisi toghrisida muzakire élip baridiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.