Shiwétsiye abduqadir yasin a'ilisini xitaygha qayturush qararini toxtatti

Abduqadir yasin 2015‏-yili ayali we ikki qizi bilen shiwétsiyege kélip siyasiy panahliq telep qilghan, emma uning siyasiy panahliq sorishigha “Yéterlik delil yoq” dégen seweb bilen ret qilinip, xitaygha qaytip kétishi telep qilin'ghan idi. Lékin, shiwétsiye köchmenler idarisining ötken hepte chiqarghan Uyghurlarni xitaygha qayturushni birdek toxtitish heqqidiki qararidin kéyin, abduqadir we uning a'ilisini xitaygha qayturush qararini ijra qilish toxtitilghan.

Halbuki, shiwétsiye köchmenler idarisi we köchmenler soti abduqadir we uning a'ilisining xitay elchixanisi bilen alaqiliship qaytip kétish resmiyitini béjirishini telep qilghan idi. Lékin, kishilik hoquq teshkilatlirining bildürüshiche, köchmenler idarisining qarari abduqadir we uning a'ilisige siyasiy panahliqqa qayta iltimas qilish pursiti yaritip bergen. Biz charshenbe küni abduqadirgha téléfon qilip, uning nöwettiki ehwali we yuqiriqi qararning ulargha körsetken tesirini soriduq. Uning bildürüshiche, u hazirgha qeder köchmenler idarisining resmiy uqturushini tapshuruwalmighan bolsimu, lékin ular turushluq yewle sheherlik hökümet uninggha “Hazirghiche ularni qayturush toxtitilghanliqi”ni bildürgen.

Abduqadir: “Manga hazirche téxi resmiy xewer kelmidi. Emma biz turuwatqan yewle sheherlik hökümetning biz turuwatqan öyi barti. Biz shu yerde turuwatqan. Aldinqi qétim sheherlik hökümet, saqchi, köchmenler idarisi 3 orun bir-biri bilen alaqiliship bizni baldurraq mangduriwétishke zorlawatqan, turuwatqan öyüngni éliwalimiz, dégen. Emma aldinqi qétim barsam, ‛biz yéngidin xewer tapshuruwalduq, séning ishing hazirche toxtaptu. Hazirche xatirjem turuwer. Köchmenler idarisidin qachan jawab kélip qarar chüshkiche sen turalmaysen‚, dep ashundaq bir xewerni berdi.”

Uning bildürüshiche, u hazir resmiy adwokat tutqan bolup, köchmenler idarisining jawabini saqlimaqta iken. Abduqadir: “12‏-Chésla men sitokholmgha bérip, adwokat bilen körüshtüm. Körüshüp uning manga wekillik qilishigha imza qoyup berdim. Adwokatim köchmenler idarisige xet yézip, ularning testiqidin ötishi kérek iken. Uning déyishiche, köchmenler idarisige xet yéziptu, emma téxi jawab kelmeptu” dédi.

Shiwétsiye köchmenler idarisining abduqadir we uning a'ilisini xitaygha qayturuwétish qarari ilgiri kishilik hoquq teshkilatlirining qarshiliqigha uchrighan. Ular köchmenler da'irilirini agahlandurup, “Her qandaq Uyghurni xitaygha qayturush ularning iz -déreksiz yoqap kétishi, ten jazasigha uchrishi we uzun yilliq qamaq jazalirigha höküm qilinishigha yol achidighanliqi”ni tekitligen idi.

Xelq'ara kechürüm teshkilati shiwétsiye shöbisining köchmenler ishlirigha mes'ul xadimi medilayn seydlits xanim charshenbe küni ziyaritimizni qobul qilip, köchmenler idarisining qarari iltimasi ret qilin'ghanlarni öz ichige alghan Uyghurlargha munasiwetlik barliq siyasiy panahliq iltimaslirigha ishleydighanliqini bildürdi.

Medilayn seydlits mundaq deydu: “Bu qarar panahliq iltimasi ret qilinip qayturulush qarar qilin'ghan délolarnimu öz ichige alidu. Yeni qarar qayturulush aldida turghan, emma téxi qayturulmighan, qayturulushni saqlap turghan panahlan'ghuchilarni öz ichige alghan barliq délolargha ishleydu. Lékin bu konkrét qandaq tetbiqlinidu bunisi manga namelum. Belki buning tepsilatini köchmenler idarisining torigha kirip izdep baqsam bilishimiz mumkin. Buninggha da'ir jawablarni belki shu yerde tapalaysiz. U yerde bolmisa köchmenler idarisining axbarat ishxanisigha téléfon qilip sorisaq belki shular jawab béridu.”

Shiwétsiye köchmenler idarisining qarari shiwétsiyede siyasiy panahliqqa iltimas qilip, netijisini saqlawatqan yaki panahliq iltimasi ret qilin'ghan qanchilik Uyghurgha tesir körsitidu? biz shiwétsiye köchmenler idarisige téléfon qilip, buning jawabini élishqa tirishqan bolsaqmu, lékin téléfonimizni alidighan adem chiqmidi. Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki medilayn seydlitsning bildürüshiche, buning jawabini ularmu bilmeydiken. U, özlirining peqet panahliq iltimasi ret qilin'ghan bir a'ilini bilidighanliqini bildürdi.

U mundaq deydu: “Buni bilmidim. Chünki, bizning tejribimizdin bilishimizche 2012‏-yili asasen barliq (Uyghurlar)ning qoghdinish iltimasi qobul qilin'ghan. Hazir peqet birla a'ilining panahliq iltimasi hel bolmay qalghan idi. Emdi hazir ularmu qayta siyasiy panahliqqa iltimas qilalaydu. Démek bu délomu hazir qayta körüp chiqish basquchida. Uningdin bashqa herqandaq bir menpiy tesirge uchrighan birer déloning barliqini bilmeymen. Kishilerdiki hazirqi omumiy qarash, iltimasni qobul qilish yaki qayturuwétish yenila köchmenler idarisining qolida, buninggha shular qarar qilidu.”

Melum bolushiche, köchmenler idarisi siyasiy panahliq iltimasi ret qilin'ghan Uyghurlarni qayturush toxtitilipla qalmay, siyasiy panahliq iltimasining netijisini saqlap turuwatqan Uyghurlarning resmiyitini béjirishini tézletken. Sitokholmda olturushluq nomanjan 2015‏-yildin béri siyasiy panahliq iltimasining jawabini saqlap kéliwatqan. Uning charshenbe küni radiyomizgha bildürüshiche, köchmenler idarisi ötken jüme küni uning adwokatigha nomanjan bilen singlisining siyasiy panahliq iltimasi qobul qilin'ghanliqini uqturghan.

Nomanjan: “Shiwétsiye sitokholmda manga 3 yil boldi. 3 Yilning yaghi bir yérim yilda bizni bir qétimla söhbetke chaqirip, 2 qétim bir yérim yilghiche chaqirip baqmighan. Chünki, bizde wén'giriyening doblini (kirishnamisi ) bar idi. 2016‏-Yili 11-ayning 2‏-küni birinchi söhbetke chaqirilduq. 6 Aydin kéyin 2‏-söhbet boldi. Uningdin kéyin yene bir söhbet boldi. Uningdin kéyin ötken jüme küni adwokatim bizge élxet yollaptu, mundaq köchmenler idarisi alaqiliship xet ewetiptiken. Bizge (panahliq) béridighan qarar chiqiptu. Bizning ret qilinmighan, lékin bizning doblin bar idi. Birinchi bolup wén'giriyege 2015‏-yili qachaq kirgentuq. Wén'giriyedin kirgenlikimiz üchün bizni wén'giriyege qayturuwétimiz dep 6 ay dekke-dükkide yashiduq. Bir yérim yildin kéyin bu qanunmu toxtitildi, wén'giriyege qayturmaymiz, dep. Chünki wén'giriyening ehwali yaxshi emeskentuq. Shu qélip qalghan péti iltimasimizgha qayta qarap chiqidighan bolup saqlap kettuq.”

Shiwétsiye köchmenler idarisining ötken hepte chiqarghan uqturushida, kishilik hoquq teshkilatlirining teminligen uchurlirigha asasen Uyghurlarni qayturushni toxtatqanliqi, bu uchurlarda “Uyghurlarning weziyitining bek nacharliship ketkenliki körsitilgenliki” ni tekitligen. Shiwétsiye köchmenler idarisining bayanatchisi firansiye agéntliqigha bergen bayanatida, “Bu qarar yene xitaygha qayturulushi qarar qilin'ghan shinjangliq az sanliq milletlerge ijra qilinidighanliqi”ni bildürgen idi.