D u q tayland da'irilirini ochuq-ashkara bolushqa, partlashqa a'it delillerni toluq élan qilishqa chaqirdi

Tayland saqchi bayanatchisi prawut tawornsiri taylandtiki partlash weqesi toghrisida muxbirlarning so'allirigha jawab bermekte. 2015-Yili 1-séntebir, bangkok.

Tayland hökümiti kambodzha chégrasida qolgha élin'ghan gumandarning barmaq izi, saqchilar bangkoktiki bir bina öydin bayqighan bomba matériyalliridiki barmaq izi bilen oxshash ikenlikini élan qildi.

Saqchi terep gumandarning gunahsiz ikenlikide ching turghanliqini ilgiri sürgen bolsimu, biraq uning 17‏-awghust partlash weqesi yüz bergende özining partlash bolghan jayning etrapida ikenlikini étirap qilghanliqini bildürüp, uning partlash weqesining asasliq gumandari ikenlikini tekitligen.

Tayland saqchi bashliqi chaktip chayjinda charshenbe küni muxbirlargha kambodzha chégrasida qolgha élin'ghan kishining “Shinjangliq” ikenlikini bildürgen. Bu tayland da'irilirining tunji qétim partlash weqesini “Shinjangliq” gumandargha baghlishidur.

Tayland hökümiti ilgiri partlash weqesige alaqidar her xil éhtimalliqni chetke qaqmaydighanliqini bildürgen.

Lékin d u q gumandarlargha alaqidar nurghun ziddiyetlik nuqtilarning barliqini bildürüp, tayland da'irilirini ochuq-ashkara bolushqa, partlashqa a'it barliq delillerni toluq élan qilishqa chaqirdi.

D u q bayanatchisi dilshat rishit mundaq dédi: tayland hökümitining bu mesilini tepsiliy, delil-ispat bilen ochuq bildürgen bolsa deymen. Axbaratning perez bilen oxshimighan uchurlarni tarqitish arqiliq qalaymiqan perezlerning kélip chiqishigha yol qoyulmasliq kérek, dep qaraymen. Hazir gumandarlarning kimliki heqqide her xil perez bar. Bu mesilide tayland hökümiti bu weqege chétishliq insanlarning kimlikini heqiqiy tekshürüsh arqiliq ochuq élan qilishi kérek. Elwette, partlash échinishliq weqe. Lékin bu partlash weqesining néme sewebtin kélip chiqqanliqi, buning arqa körünüshi heqqide toluq melumatlargha biz ige bolmiduq. Tayland hökümiti bu mesililerni oxshimighan perezler bilen chüshendürüp kéliwatidu.

Saqchilar seyshenbe küni kambodzhagha ötüshke urun'ghan bir kishini qolgha alghan. U kishining qéshidin xitay pasporti, xitay pasportida tughulghan orni “Shinjang”, ismi “Mir'eli yüsüp” dep yézilghan. Uningda yene, pasportning 2013‏- yili tarqitilghanliqi we 2023‏- yilgha qeder inawetlik ikenliki qeyt qilin'ghan idi.

Tayland terep u tutqunni achquchluq gumandar, dep élan qilghan bolsimu, biraq u pasportning saxta yaki chinliqi, uning qolgha élin'ghan u Uyghurgha a'it yaki emeslikini mu'eyyenleshtürmidi.

Charshenbe küni, tayland bash saqchi idarisining bayanatchisi prawot tawornsiri muxbirlargha bergen bayanatida, u kishining barmaq izi bangkokning nong chok rayonidiki öyni axturghanda tépilghan bomba matériyali qachilaqliq botulkida bayqalghanliqini tekitlep, “U kishi bomba matériyallirigha chétishliq, dep éytalaymiz” dégen.

Biraq nong chöktiki öydin tépilghan bomba matériyallirining 17‏-awghust partlash weqesi bilen qandaq munasiwiti barliqi bir so'al. Tayland hökümiti hazirgha qeder bu so'algha toluq chüshenche bermigen.

Lékin bezi mutexessisler, partlashning xelq'ara térrorluq alaqisi barliqi gumanliq, dep körsetti.

Türkiye istratégiyilik chüshenchiler merkizining mutexessisi doktor erkin ekrem, partlash uruq-tughqanliri xitaygha qayturup bérilgen bezi muhajirlarning öch élish herikiti bolushi éhtimal, dep qaraydighanliqini bildürdi.

Erkin ekrem mundaq dédi: tayland hökümiti nurghun Uyghurni xitaygha tapshurup bergendin kéyin, ular arisida belkim bularning uruq-tughqan, el-aghinisi bardu. Öz waqtida mawu istanbulda tayland konsulxanisini urup chaqqan boldi. Ashu balilarning arisida ularning uruq-tughqanliri bartiken. Mundaq dégende bu shexsi bir héssiyat bilen xitaygha naraziliq bolsun, dégen bir niyet bilen qilghan bolushi mumkin.

Emma tayland hökümiti bu weqeni bir teshkilat birge qilghan, belki bir Uyghur yaki türk qilghan bolsa, buning arqisida bir teshkilat bolushi mumkin deydu. Yeni mushu islami teshkilatlar teshkil qilghan bir heriket, dep guman qilip kelgen.

Lékin erkin ekrem yene, bu xil weqeler uzun mezgilde Uyghur herikitige ziyanliq tesir körsitidighanliqini agahlandurdi.

Erkin ekrem mundaq dédi: emma bu belki xitayni öltürüwaldim, tayland dölitining hökümitige özümni körsitip qoydum, taylandning iqtisadi we sayahetchilikige zerbe berdim, dep özi xushal bolghan bilen hazir taktika jehette, istratégiye jehette Uyghur dawasigha ziyan boldi. Chünki buningdin kéyin tayland hökümiti körgen Uyghurni qayturuwétidu emdi. Shuninggha oxshash burunmu wiyétnamgha qéchip kelgen balilar bar idi. Bu balilarni xitaygha qayturup béridighan waqitta ular saqchilar bilen étiship qélip, u yerde nurghun Uyghurni öltürüwetti. Hazir wiyétnam héchbir Uyghurni kirgüzmeyli, dewatidu. Hazir yene la'os, tayland, wiyétnam bular hemmisi birge Uyghurlarni tosaydighanni qiliwatidu. Bu, qéchip chiqidighan Uyghurlar sighinidighan yaki béqinidighan bir yer yoqaldi, dégen gep.

Erkin ekrem bu weqe yene, türkiyening sherqiy-jenubiy asiyagha qéchip chiqqan Uyghur musapirlirigha derhal ige bolushini qiyinlashturup qoyghanliqini bildürdi.

Erkin ekrem: türkiye hökümiti burun bu sherqiy-jenubiy asiyadiki Uyghurlarni biz alayli, dégen bolsa, buningdin kéyin toxtap ture, deydighan bir nuqtigha kélishi mumkin. Burun wede bérip qoyghanlar bolsa ularni élip kélishi mumkin. Emma buningdin kéyin mundaq ochuq-ashkara Uyghurlarni alayli, kelsun, déyishi bir az qiyindek qilidu.

Tayland hökümiti seyshenbe küni kambodzha chégrasida qolgha élin'ghan u kishidin burun türk pasportluq yene bir kishini qolgha alghan. Da'iriler, pasportida ismi “Adem qaradagh (qaratagh)” dep yézilghan u kishining pasporti saxta ikenlikini, uning yénidin yene nurghun saxta türk pasporti tépilghanliqini bildürgen idi.

Da'iriler yene, partlash weqesige chétishliq, dep qaralghan bir taylandliq musulman ayal bilen uning türkiyelik éri -emrah dawut'oghluni tutush buyruqi chiqarghan.

Saqchilar, bomba matériyali tépilghan bangkok shehirining nak chok rayonidiki bina öy er-ayal emrah dawut'oghlu we wan su'ansenning namida ijare élin'ghanliqini ilgiri sürgen.

Lékin hazir türkiyening qeysiri shehiride yashawatqan wan su'ansen chet'el axbaratigha bergen bayanatida, özlirining 3 aydin béri türkiyede yashawatqanliqini bildürüp, partlash weqesi bilen herqandaq alaqisi barliqini ret qilghan. U: gézi kelse qaytip bérip, özümning gunahsiz ikenlikini ispatlaymen, dégen.