Türk dunyasi zhurnalistlar uchrishishida xitayning Uyghur axbaratchilirigha erkinlik bérishi telep qilindi

Türkiy milletler kültür féstiwali asasida her yili ötküzüliwatqan türk dunyasi sha'irlar we zhurnalistlar uchrishishi türkiyening yalowa shehiride ötküzüldi. 3 Kün dawamlashqan yighin'gha bulghariye, qirim, makadoniye, chuwashistan, rominiye, iraq, türkiye wekilliri we Uyghurlardin bolup 70 etrapida kishi qatnashti.

Zhurnalist we sha'ir faruq qirtay ependi riyasetchiliq qilghan türk dunyasi sha'irlar we zhurnalistlar uchrishishining échilish murasimida bulghariye türkliri kültür we xizmet jem'iyiti re'isi rafet ulutürk ependi, yawru'asya türk teshkilatliri birliki re'isi ismayil chinggiz we yalowa sheher bashliqi wefa salman qatarliq kishiler söz qildi.

Yalowa sheher bashliqi wefa salman ependi échilish nutqida türk dunyasidiki axbarat erkinliki mesilisi toghrisida toxtilip mundaq dégen: “Men bir sha'ir sheher bashliqi bolush süpitim bilen 9 - nöwetlik zhurnalistlar uchrishishini shehirimizde ötküzgenlikim üchün özümni xushal hés qilmaqtimen. Bu munasiwet bilen 24 - iyul zhurnalistlar künini tebrikleymen. Téxnologiyening bunchiliwala tereqqiy qilishigha qarimay axbarat erkinlikining yoqluqi bizning könglimizni yérim qilmaqta. Insanlarning xewer élish erkinliki, erkin oylash, erkin yézish, pikir qilish erkinlikige ige bolushi zhurnalistlar üchün intayin muhim. Chünki türk dunyasida démokratiyeni berpa qilish üchün metbu'at erkinliki shert. Türk dunyasida axbarat erkinlikini berpa qilish üchün tirishchanliq körsitishimiz kérek.”

Yalowa zhurnalistlar uchrishishida maqullan'ghan 10 maddiliq qararning üch maddisida Uyghur mesilisi tilgha élin'ghan. Xitabnamining béshida munular yézilghan: “9 - Nöwetlik türk dunyasi zhurnalistlar uchrishishi 7 - ayning 21 - künidin 23 - künigiche türkiyening yalowa shehiride ötküzüldi. Yighinda sherqiy türkistan, qirim, süriye, iraq, qarabagh, kafkaziye we orta asyadiki türkiy milletlerning mesililiri toghrisida muzakire élip bérilip, muzakire netijiside "yalowa xitabnamisi" namida töwendiki qarar maqullandi.”

Uyghur mesilisi tilgha élin'ghan maddilar we bu maddilarning mezmuni töwendikiche:

Qararning 3 - maddisida, türk dunyasidiki axbarat cheklimilirining emeldin qaldurulushi telep qilin'ghan.

4 - Maddisida, xitay xelq jumhuriyiti ichidiki Uyghur aptonom rayonidiki, rusya ichidiki, iraq we süriyediki türkiy milletler duchar boluwatqan insan heq we huquqliri depsendichilikini dunya jama'etchilikige toghra anglitish üchün zhurnalistlarning mes'uliyitini ada qilishi kérekliki tekitlen'gen.

Yighinda maqullan'ghan qararning 8 - maddisida, xitay türmiside yétiwatqan ilham toxti bashchiliqidiki yazghuchi, sha'ir we zhurnalistlarning derhal qoyup bérilishi telep qilin'ghan.

Bu xil yighinlarda maqullan'ghan qararlarning tesiri barmu? ehmiyiti néme? maqullan'ghan qararlarni emelge ashurush üchün némilerni qilish kérekliki toghrisida köz qarashlirini igilesh üchün tetqiqatchi zhurnalist azadjan bughra ependige mikrafonimizni uzattuq.

U, Uyghur zhurnalistlarning heq we huquqliri depsendichilikke uchrawatqan bügünki künde bundaq bir qararning maqullinishining zor ehmiyetke ige ikenlikini, bu qararning ijra qilinishi üchün Uyghurlarning tirishchanliq körsitishi kéreklikini tekitlidi.