6 - ئىيۇن شەنبە كۈنى، ئافغانىستان تۈركلىرى خەلقئارالىق مەدەنىيەت ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى بىلەن ئافغانىستان تۈركمەنلىرى ئىجتىمائىي ھەمكارلىق جەمئىيەتلىرىنىڭ بىرلىكتە ئۇيۇشتۇرغان «تۈرك دۇنياسى تەنتەنىسى» پائالىيىتى قىزغىن كەيپىيات ئىچىدە ئۆتكۈزۈلدى. پائالىيەتتە تۈركىستاندىن كېلىپ زەيتۇنبۇرنۇدا ياشاۋاتقان كۆچمەنلەرنىڭ قىيىنچىلىق مەسىلىلىرى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. پائالىيەتتە 4 مىڭ كىشىگە تۈركىستان پولۇسى تارقىتىلدى.
ياۋروئاسىيا تۈرك جەمئىيەتلەر فېدېراتسىيەسىگە قاراشلىق جەمئىيەتلەرنىڭ قوللاپ - قۇۋۋەتلىشى بىلەن ئۇيۇشتۇرۇلغان بۇ پائالىيەتكە قازاق تۈركلىرى ۋەخپى، قاراپاپاق تەرەكەمە تۈركلىرى جەمئىيىتى، تۈركمەنئېلى كىشىلىك ھوقۇق جەمئىيىتى، تۈركىستانلىقلار مەدەنىيەت ۋە ئىجتىمائىي ھەمكارلىق جەمئىيىتى، قىرغىز تۈركلىرى مەدەنىيەت ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى، نوغاي تۈركلىرى مەدەنىيەت ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى، ھاتاي ئۇۋاكەنت ئۆزبېك تۈركلىرى جەمئىيىتى، ئەخمەت يەسەۋىي تەلىم - تەربىيە ۋەخپەى قاتارلىق كۆپلىگەن جەمئىيەتنىڭ مەسئۇللىرى ۋە ئەزالىرى قاتناشتى.
پائالىيەتتە يەنە ئافغانىستان ۋە تۈركمەنىستاندىن تەكلىپ قىلىنغان تۈركمەن ۋە ئۆزبېك سەنئەتچىلەر ھەر خىل نومۇر كۆرسەتتى.
بايرام تەنتەنىسىگە ئوخشاش ئۆتكۈزۈلگەن پائالىيەتنىڭ ئېچىلىش مۇراسىمىدا ئافغانىستان تۈركمەنلىرى ئىجتىمائىي ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى رەئىسى دۆلەت مۇرات ۋە ئافغانىستان تۈركلىرى خەلقئارالىق ئىجتىمائىي مەدەنىيەت ۋە ھەمكارلىق فېدېراتسىيەسىنىڭ رەئىسى فەرھات سۇجۇ سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى: زەيتۇنبۇرنۇدا ياشاش بىلەن بەختلىك ھېس قىلىمىز. زەيتۇنبۇرنۇدا بىزنىڭ ئىككىنچى ۋەتىنىمىزدۇر. بۇ يەردە بىرلىك ۋە باراۋەرلىك ئىچىدە تۈرك بىلەن ئۆزبېك، ئۇيغۇر، تۈركمەن، قازاق، قىرغىز ھەممىمىز بىرلىكتە ھەمكارلىق ئىچىدە ياشاۋاتىمىز. بىز، بۇ يەردە ئىقامەت ئولتۇراقلىشىش رۇخسەت كىنىشكىسى، تەلىم - تەربىيە ۋە ساغلىق جەھەتلەردىكى قىيىنچىلىقلارنىڭ ھەل بولۇشنى ئارزۇ قىلىمىز.
پائالىيەتتە يەنە كۇتاھيا ۋالىي ياردەمچىسى خۇدايار مەتە بۇخارا سۆز قىلغاندىن كېيىن ياۋروئاسىيا تۈرك جەمئىيەتلەر فېدېراتسىيەسىنىڭ رەئىسى ئىسمائىل جېنگىز سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى: 1071 - يىلى ئانادولىيە فەتھى قىلىنغاندا مالازگىرتتىن ئانادولىيىگە كىرگەن ئەسكەرلەر تۈركىستاندىن كەلگەن ئەسكەر ئىدى، يەنى ئۇيغۇر، قازاقلار، تۈركمەنلەر، ئۆزبېكلەر ۋە قىرغىزلار ئىدى. يەنە 1200 - يىللاردا ئوسمانلى دۆلىتىنىڭ ئاساسى سېلىنغاندا ۋە 1326 - يىلى بۇرسا شەھىرى فەتھى قىلىنغاندىن كېيىن ئوسمانلى دۆلىتىنىڭ ئاساسى قۇرۇلۇشىدا يەنە تۈركىستانلىق جەڭگىۋارلار بار ئىدى. مەنىۋى دۇنيايىمىزنىڭ ئاساسىغا ئۇل سالغانلار يەنە تۈركىستانلىق ئالىملار بولۇپ، باھاددىن نەقشىبەندى، سەھىھى بۇخارى، ئەخمەت يەسەۋىي، ئەمىر سۇلتان قاتارلىق شەخسلەر مەنىۋى دۇنيايىمىزنى شەكىللەندۈردى. مۇنداقچە قىلىپ ئېيتقاندا ئانادۇلىيەنىڭ ۋەتەنلىشىشىدە، مەنىۋى دۇنيايىمىزنىڭ قۇرۇلۇشىدا تۈركىستاندىن كەلگەن ئەجدادلىرىمىز ئەڭ چوڭ تۆھپە قوشتى. مانا بىز شۇ ئەجدادلارنىڭ ئەۋلادلىرى، نەۋرىلىرى بولۇپ، نەچچە يۈز يىلدىن كېيىن ئۇلارنىڭ ئىزىدا مېڭىپ ئىستانبۇل زېمىنىغا كەلدۇق. كۆچۈشكە مەجبۇر بولۇپ كەلدۇق.
زەيتۇنبۇرنۇدا دېڭىز بويىدىكى چىملىق مەيداندا ئۇيۇشتۇرۇلغان پائالىيەتكە يەنە ئادالەت ۋە تەرەققىيات پارتىيەسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى شۇنداقلا پارلامېنت ئەزاسى ئەكرەم ئەردەم، ئاق پارتىيە زەيتۇنبۇرنۇ شۆبە رەئىسى باھاتتىن ئۇنۋەر، زەيتۇنبۇرنۇدا شەھەر باشلىقى مۇرات ئايدىن، ياۋروئاسىيا تۈرك جەمئىيەت فېدېراتسىيەسىنىڭ رەئىسى ئىسمائىل جىنگىز قاتارلىق مۇھىم شەخسلەرمۇ قاتناشتى.
پائالىيەتتە تۈركلەردە ئومۇملاشقان، بولۇپمۇ ئۇيغۇرلارغا خاس بولغان چېلىشىش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزۈلدى. 5 تۈر بويىچە ئۇيۇشتۇرۇلغان چېلىشىش مۇسابىقىسىدە كىچىك بالىلارنىڭ چېلىشىشلىرى قىزغىن ئالقىشقا ئېرىشتى.
ئىسمائىل جېنگىز سۆزىدە يەنە تۈركىستانلىق كۆچمەنلەرنىڭ قىيىنچىلىقلىرىنىڭ ھەل بولۇشى توغرىسىدا ھۆكۈمەت ئەربابلىرىغا خىتاب قىلىپ مۇنداق دېدى: ئەمما پاناھلىنىشقا مەجبۇر بولغان بۇ تۇپراقلاردا پەرزەنتلىرىمىزنى ئوقۇتىدىغان مەكتەپ تاپالمىدۇق. مەكتەپلەردە مېھمان ئوقۇغۇچى ئەمەس نورمال ئوقۇغۇچى بولۇپ ئوقۇشنى خالايمىز. بىز ئافغانىستاندىن، تۈركىستاندىن كەلگەن، ئىراق ۋە سۈرىيەدىن كەلگەن بىزلەر تۈركچە ئوقۇشنى يېزىشنى خالايمىز. پەرزەنتلىرىمىزگە مەكتەپ تەلەپ قىلىمىز. ساغلىق مەسىلىلەرنىڭ ھەل قىلىنىشىنى تەلەپ قىلىمىز. سۈرىيەدىن كەلگەن مۇساپىرلارغا قانداق مۇئامىلە قىلىنىۋاتقان بولسا بىزلەرگىمۇ ئوخشاش مۇئامىلە قىلىنىشىنى تەلەپ قىلىمىز. ئەڭ ئاددىيسى قان - قېرىنداشلىرىمىزنىڭ جىددىي كېسەل بولغان ئەھۋالدا دوختۇرخانىلاردا ھەقسىز داۋالىنىشىنى تەلەپ قىلىمىز، بۇ بىزلەرنىڭ ئەڭ ئاددىي ھەققىمىزدۇر، بىز تۈرك بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن بۇ دۆلەتتە ئەجنەبىيگە مۇئامىلە قىلىنغاندەك مۇئامىلە كۆرۈشنى خالىمايمىز، ۋەتەن دەپ كەلگەن بۇ زېمىندا بېشىمىزنى تىك تۇتۇپ ئايلىنىپ يۈرۈشنى خالايمىز، بىزنىڭ بۇ تەلەپلىرىمىزنىڭ دىققەتكە ئېلىنىشنى ئۈمىد قىلىش بىلەن سۆزۈمنى ئاخىرلاشتۇرىمەن، دېدى.
كېيىن ئادالەت ۋە تەرەققىيات پارتىيىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى شۇنداقلا پارلامېنت ئەزاسى ئەكرەم ئەردەم ئەپەندى سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى: بۇ يەردە كۆرسىتىلگەن چېلىشىش مۇسابىقىسىنى خەلقئارا سەھنىگە ئېلىپ چىقىش كېرەك. تۈرك دۇنياسى ئولىمپىياتلىرى مۇسابىقىسى ئۇيۇشتۇرۇلۇشى كېرەك.
ھەر زامان ھەر يەردە تۈرك دۇنياسىنى قوللاپ كېلىۋاتقانلىقىنى ئىپادىلىگەن پارلامېنت ئەزاسى ئەكرەم ئەردەم ئەپەندى، قان - قېرىنداشلىرىمىزنىڭ دەردى بىزنىڭ دەردىمىز. ئىقامەت ئولتۇراقلىشىش رۇخسىتى، تەلىم - تەربىيە ۋە ساغلىق جەھەتلەردىكى دۇچ كېلىۋاتقان قىيىنچىلىقلارنى ھەل قىلىشقا ۋەدە بېرىمەن، دېدى.