8 - Nöwetlik xelq'araliq milletler ara türkologiye qurultiyigha Uyghur tetqiqatchilarmu qatnashti

8 - Nöwetlik xelq'araliq milletler ara türkologiye qurultiyi, istanbul uniwérsitéti til - edebiyat fakultéti, türkologiye tetqiqat institutining uyushturushi bilen 30 - séntebir düshenbe küni istanbul uniwérsitétining qurultay zalida resmiy bashlandi.

Tunji qétimliqi 1973 - yili istanbulda uniwérsitétining türkologiye tetqiqat instituti teripidin ötküzülgen, milletler ara türkologiye qurultiyining 8 - qétimliqi on yildin artuq bir mezgil toxtap qalghan bolup, bu qétim 30 - séntebirdin 4 - öktebirgiche istanbulda 5 kün dawam qilidiken.

Igilinishiche istanbul uniwérsitéti edebiyat fakultétining uyushturushi bilen ötküzülüwatqan bu yighin'gha türkiye ichi we bashqa döletlerdin 310 din artuq türkologiye tetqiqatchisi, doktor, proféssor alimlar qatnashqan. Bolar, türk til - edebiyati, tarixi, sen'iti we bashqa mesililer boyiche söz qilidiken.

Bu yighin'gha Uyghurlargha wakaliten weten ichi we sirtidin alte neper Uyghur alimi qatnashqan bolup, ularmu yighinda Uyghur edebiyat tarixi we türkologiye tetqiqatliri toghrisida teyyarlap kelgen maqaliliri teqdim qilidu.

Bu yighinning échilish murasimigha, türkiye jumhuriyiti bash sékrétari proféssor mustapa isen, ali mekteplerni bashqurush komitétining re'is wekili yekta sarach, istanbul uniwérsitétining réktori yünüs sölet, istanbul uniwérsitéti edebiyat fakultétining bashliqi proféssor mustafa özkan, sabiq parlamént ezasi proféssor newzat yalchintash, wén'griye dölitining türkiyide turushluq elchisi janus huwari ependiler söz qildi.

Yighinda söz qilghan türkiye jumhuriyiti bash sékrétari mustafa isen mundaq dédi: türkologiye saheside islahat élip barayli, keng türde qanat yaydurayli, téximu köp oxshimighan sahelerde ijra qilidighan bir sewiyige élip chiqayli. Kelgüsige alaqidar xizmetlerde türkologiyini bek yéqimliq bir muzikigha oxshash qollinalayimiz.

Istanbul uniwérsitéti réktori yünüs sölet mundaq dédi: bu qurultayning dunyada türk medeniyitining tonulushi, türkologiyige bolghan qiziqishning téximu éshishi we shundaqla biz üchün öz medeniyitimizni yéngilash pursiti yaritishqa türtke bolidighanliqigha chin yürektin ishinimen. Bu qurultayning medeniyetler otturisida yéngidin munasiwet qurushqa wasite bolushini arzu qilimen.

5 Kün dawam qilidighan bu yighinning kéyinki bölümliride, ege uniwérsitéti türk dunyasi tetqiqat institutining oqutquchisi proféssor alimjan inayet“Jedidizim heriketining chaghdash Uyghur edebiyatigha körsetken tesiri toghrisida”, ürümchidin kelgen Uyghur sha'iri, doktor wahitjan osman, “Uyghur xelq éghiz qoshaqlirining türi” dégen témida, béyjingdin kelgen Uyghur tetqiqatchi muqeddes mijit, “Tereqqiy qilghan zamandiki Uyghur milliy muzika - naxsha usuli”, awstraliyidin kelgen Uyghur yazghuchi selime kamal xanim, “Xitay sariyidiki mehbus ayal iparxan'gha alaqidar éniq bolmighanlar” , béyjingdin kelgen Uyghur alim abdulhekim memet, “Qedimiy türklerning 6 - esirge a'it awaz - ton abidiliri” , qazaqistandin kelgen Uyghur tetqiqatchi gulbehrem molotuwa“Türk xelq edebiyati”, dégen témilarda söz qilidu.

Yighinda yene, istanbul uniwérsitéti türkologiye tetqiqat institutining oqutquchisi doktur ömer qul, “Sherqiy türkistan toghrisida tarixta ötküzülgen tünji qurultay, hijaz 1954” dégen témida söz qilidu.

Bu yighinda 310 türk we chet'ellik türkologiye tetqiqatchiliri söz qilidighan bolup, bulardin bezi chet'ellik tetqiqatchilar, “Uyghurche dini atalghularda chet'el tillirining grammatika tesiri barmu?” dégen témida “Qedimi Uyghur tilida gutagh we köktashliri”, “Turpandiki qedimiy Uyghur hökümnamilarning tarixi” , “Mungghuliyidiki til, tarixining yéngi menbeliri we köktürk we Uyghur yazmiliri” dégen témilar söz qilghandin sirt yene, “9 - We 12 - esir otturiliridiki türkistanda türk islam yéziqliri we tash yéziqlarning örniki”, “20 - Esirning bashliridiki türkistan metbu'atliri toghrisida chüshenchiler”, “Qutadghubilikning misir nusxisining yéziq we til alahidlikiri boyiche tetqiq qilinishi”, “Qutadghubilikti odgurmush bilen tesewwuf shé'irliridiki sufi”, “Ereb türkologlirining türkiy tillar diwanining tili jehettiki oxshimighan pikir - qarashliri” dégen témilarda söz qilidu.

Biz bu yighinning meqsiti we ehmiyiti shundaqla Uyghur türkologiye tetqiqatliri toghrisida, yighinning uyushturghan istanbul uniwérsitéti edebiyat fakultétining mudiri proféssor mustafa özkan ependi bilen söhbet élip barduq.

Mustafa özkan Uyghur türkologiye tetqiqatchiliri bilen türkologiye xizmiti toghrisida hemkarliq qilish arzusi barliqini otturigha qoydi.