Türk baharimu yaki bahardin waz kéchishmu?

Bu yil 5-ayning 27-küni istanbul shehirining teqsim meydanida élip bérilghan hökümetke qarshi naraziliq namayishining chongiyip kétishi ereb metbu'atlirida her xil inkaslarning chiqishigha seweb boldi.

Ereb metbu'atlirining bezisi bu namayishni türk bahari dep teswirlise, bezi metbu'atlar uni bahardin wazkéchish namayishi dep teswirlimekte. Yene bashqa metbutlarda her xil tehliller we köz qarashlar élan qilinip turmaqta. Qisqisi, ereb dunyasi türkiyede boluwatqan özgirishlerni yéqindin teqib qilip turmaqta.

Londonda chiqidighan “Ottura sherq” gézitining 2013-yili 12-iyul künidiki sanida, yazghuchi tariq hemid teripidin “Türk baharimu yaki bahardin waz kéchishmu?” dégen témida bir maqale élan qilin'ghan bolup, maqalide mundaq dep yézilghan:
Türkiyening teqsim meydani yüz bergen 500 kishilik namayishning bunchilik téz chongiyip kétishini we bügün'giche dawam qilishini héchkim könglige keltürüp baqmighan bolushi mumkin. 2011-Yildin biri ereb baharini köp körüp adetlinip qalghan xelq türkiyede chiqqan bu namayishnimu bahargha oxshitip, “Türk bahari” déyishti. Emeliyette, türkiye bash ministiri rejeb tayyip erdughanning tebiri bilen éytqanda, “Türkiye bahar peslide bolup, uni qish peslige özgertküsi kelgenler bar” liqi melum. Teqsimdiki kichik bir baghchining ormanlirini késishke qarshi qozghalghan bu namayish türkiyening yérimigha qeder yétip barghanliqi bu ishning arqisida choqum bashqa meqset barliqidin isharet béridu.

Chünki, hökümetning meqsiti kishilerge orunni kéngeytip bérish we u jaydiki qistilangghuluqlargha xatime bérip tereqqiy qildurush ikenliki shunchilik köp teshwiq qilinip tursimu, bu kichik bir mesilining siyasiy toqunushqa özgirip qalghanliqi guman peyda qilmaqta. Del bu waqit türkiyediki hökümetke qarshi partiyilerning erdughan partiyisini eyiblep, ularni osmaniye impératorluqini tirildürmekchi bolghan siyasiy küch dep kéliwatqan bir waqit bolup, erdughan hökümitige qarshi turghuchilar xelqni qozghash üchün bahane tapalmay turghan bir mezgil idi. Shunga bash ministir erdoghanning partiyisidikiler namayishchilarni hökümetke qarshi partiyilerning oyunigha kelgenler dep eyiblimekte. Emma, neq meydanda hazir bolghan chet'ellik muxbirlarning bildürüshiche, namayishqa qatnashqanlarning köp sanliqi siyasiy erbablar emes, belki awam xelq iken. Bu ehwalda, ademning bunche köp xelqning birer siyasiy partiyining gherizi üchün otturigha chiqmighan bolsa, bashqa néme derdi bardu? dégüsi kélidu. Chünki, baghchidiki derexlerni késip tashlap u jayni téximu yaxshi shekilde kéngeytip xelqning paydilinishigha sunush jinayet emes. Xelq adette mundaq kichik ishlar üchün namayish qilip meydanlargha toplanmaydu. Xelq peqet zulumgha we adaletsizlikke qarshi namayish qilidu. Mana bu, pütün dunyada bolup kéliwatqan namayishlarning asasliq muddi'asi. Emma birer baghche mesilisi üchün xelqning bunchilik ghezeplinip ketkenlikini chüshendürüsh qiyin.

Se'udi erebistanda chiqidighan “Okaz” gézitining shu künidiki sanida yene yazghuchi ehmed ibni rashid el se'id dégen kishining qelimi bilen yézilghan bir maqalide mundaq déyilgen:
Türkiye bash ministiri rejeb tayyib erdoghanning partiyisige qarshi chiqquchilar bash ministirni diktator dep eyibleshti. Halbuki, türkiyedek erkin saylam bilen saylinip chiqqan bir bash ministirning yaki re'is jumhurning diktatoriliq qilish xahishi bolmaydu, bolghandimu emelge ashmaydu. Démokratik döletlerni diktatoriliq döletlerge qet'iy oxshatqili bolmaydu. Erdoghan 2002 yili hakimiyetke chiqqanda waqitta türkiyening chet döletlerge töleydighan qerzi26 milyard dollargha yetken iken. Shu waqittin biri bu adem türkiye üchün ishlep türkiyening pütün qerzlirini üzüp boldi we türkiye iqtisadini dunyadiki eng iqtisadi küchlük döletler qataridin 17- qatargha tizalidi. Türkiyede herbir shexsning yilliq kirimi 2002-yilida 2700 dollar idi. Bu kirim 2013-yili kirishi bilen 12 ming dollargha chiqti. Türkiyening zapas puli 135 milyardqa yetti, türkiyediki uniwérsitétlar 2002-yili 70 bolsa, hazir 170 ke yetti. Xuddi erdughanning tebiri boyiche éytqanda: “Hazir türkiye dunyadin söz qilmaydu, belki dunyada türkiye heqqide söz qilinmaqta” undaqta, türk xelqi néme üchün bu hökümetke qarshi namayish qilidu? bunchilik köp yaxshi ishlarni qilghan, türkiyeni dunyagha tonutqan bundaq bir bash ministirgha néme üchün qarshi chiqidu? bu so'alning jawabi nahayiti éniq. U bolsimu, köp kishilerning türkiyening kélechikidin endishe qilishi we sheri'et dölitige aylinip qélishidin qorqushi, yene bir tereptin, qarshi partiyilerning ighwagerlikidin ibarettur. Ötken heptide türkiye parlaménti haraqning élanlirini cheklesh we meschitke 100 métir yéqin jayda haraq sétishni cheklesh toghruluq qanun teklipini sun'ghan bolup, eger bu qanun teklipini türkiye re'isi abdulla gül maqullisa, qanun ijra qilinidu. Türkiyening jumhuriyet xelq partiyisi mezkur qanunni osman impériyisining sultani 6-muratning haraq-sharabni men'i qilish toghruluq chiqarghan qanunigha oxshitip, erdoghanni yéngi osman impératori dep teripleydu. Erdoghan'gha mundin bashqa töhmetlermu bügünki künlerde köpiyip ketken. Hemme xalighinini dep kelmekte. Belki erdughan oylap qalidighandu, bunchilik düshmenlik, bunchilik yaman körüsh we bunchilik qarshiliqlarning hemmisi uning türkiye üchün qilghan bu öchmes xizmetlirining mukapatimidu? yaki jazasimidu?