Türkiyediki tüzüm özgirish murasimigha Uyghur teshkilat mes'ullirimu qatnashti

Türkiye jumhuriyiti 95 yilliq parlamént tüzümige xatime bérip, jumhur re'islik hökümet tüzümige ötti.

Buni dunyagha jakarlash üchün 9-iyul küni axsham türkiye dölet re'isi sariyida tentenilik murasim ötküzüldi. Murasimgha bezi döletlerning dölet re'isliri, parlamént bashliqliri, bash ministirliri we ministirlar shuningdek türkiyening her derijilik rehberliri we ammiwi teshkilat mes'ulliridin bolup, 10 ming etrapida kishi ishtirak qildi. Türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan teshkilatlar munbiri mes'uli hidayet oghuzxan, qahramanmarash sütchi imam uniwérsitéti oqutquchisi doktor alim boghda ependi, dunya Uyghur qurultiyi neshriyat ishliri komitéti mudiri jélil turan ependiler qatnashti.

Türkiye jumhuriyitining 12-nöwetlik dölet re'isi, prézidéntliq tüzümining qurghuchisi rejep tayyip erdoghan murasimda söz qildi.

Murasimgha teklip boyiche ishtirak qilghan sherqiy türkistan teshkilatlar munbiri mes'uli hidayet oghuzxan ependi, murasimgha köp sanda dölet rehberliri, ammiwi teshkilatliri wekilliri qatarida Uyghurlargha wakaliten özliriningmu teklip qilinip, murasimgha ishtirak qilghanliqini bayan qildi.

Hidayet oghuzxan ependi türkiyening burunqi parlamént tüzümidin prézidéntliq tüzümige ötkenlikini, bu tüzümning Uyghurlar mesilisige köngül bölüsh, Uyghurlarning türkiyede yerlishish we bashqa mesililiri üchün paydiliq bolushini ümid qilidighanliqini bayan qildi.

Dunya Uyghur qurultiyi neshriyat ishliri komitéti mudiri jélil turan ependi özining murasimgha ishtirak qilghanliqini, bek tesirlen'genlikini bayan qildi.

Prézidéntliq tüzümge köchüshning türkiyege siyasiy, ijtima'iy-iqtisadiy, medeniyet, démokratik jeryanlar we xelq'araliq orun qatarliq türlük tereplerdin néme paydilarni élip kéler? dégendek mesililer boyiche türkiyede munaziriler we her xil köz qarashlar hazirmu dawamlashmaqta. Bu xil tüzümning Uyghur dewasigha körsitidighan tesiri heqqidimu her xil qarashlar mewjut.

Enqerediki istratégiyelik chüshenchiler instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi türkiye 95 yildin kéyin yéngi dölet tüzümige ötkenlikini, buning amérika qoshma shtatlirining prézidéntliq tüzümige oxshap kétidighanliqini, lékin türkler özige xas medeniyetke ige bolghachqa ijra qilishta bezi oxshimasliqlar bolushi mumkinlikini tilgha aldi.

Doktor erkin ekrem ependi türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghanning xitaygha alahide ehmiyet bériwatqanliqini, özining muhim meslihetchisini xitaygha bash elchi qilip ewetkenlikini, bundaq bolghanda ikki dölet otturisidiki nazuk mesile bolghan Uyghur mesilisinimu kün tertipke kélidighanliqini bayan qildi.

Doktor erkin ekrem ependi rejep tayyip erdoghan hökümitining xitay bilen bolghan munasiwitini tereqqiy qildurush bilen birlikte Uyghurlarning könglini élishqimu tirishidighan bir siyaset élip bérishqa tirishidighanliqini ilgiri sürdi.

Sherqiy türkistan teshkilatliri munbiri mes'uli hidayet oghuzxan ependi yéngi ministirlar kabinétida Uyghur mesilisini yaxshi bilidighan ministirlarning barliqini, ularning Uyghur mesilisi üchün paydiliq yol tutushini ümid qilidighanliqini otturigha qoydi.

Murasimgha ishtirak qilghan qahramanmarash sütchü imam uniwérsitéti oqutquchisi, doktor alim boghda ependi bu tüzümde parlamént bilen hökümetning ikkige ayrilghanliqini, uning üchün bundin kéyin “Sherqiy türkistan mesilisi”ni parlamént insan heqliri komitétigha köprek anglitip, hökümetke tesir yetküzüshke tirishish kéreklikini bayan qildi.

Türkiye jumhuriyiti qurulghandin kéyin 26 yil bir partiye teripidin bashqurulghan bolup, 1946-yili köp partiyelik tüzümge ötken idi. Türkiye parlaménti 1920-yilida enqerede tunji yighinini achqan bolup, 94 yilda 27 qétim parlamént ezasi saylimi ötküzgen. Hazirghiche dölet re'isi parlamént ezaliri teripidin saylinatti. Bu qétimqi saylamda dölet re'isi xelq teripidin saylandi. Burun 26 ministirliq, bash ministir teripidin bashqurulatti. Yéngi tüzümde bezi ministirliqlar qisqartilip, ministirliq sani 16 ge chüshürülgen bolup, bu ministirliq, yeni ministirlar kabinéti prézidént rejep tayyip erdoghanning rehberliki astida bolidiken.