Türkiye hökümitining yéngi kabinéti we Uyghur mesilisi

Türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghanning xiyanetchilikke chétilip qalghan 3 neper ichki kabént ministiri, öktichilerning shundaqla türk jama'etchilikining qattiq bésimigha chidiyalmay, charshenbe küni wezipisidin istépa bérishke mejbur bolghan idi. Arqidin türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan hökümet kabéntini yéngidin tertipke aldi.

Erdoghan hökümiti 11 yildin béri türkiyeni sorawatqan bolup, özlirining türkiye tarixidiki eng pak partiyelerdin biri ikenlikini ilgiri sürüp kelgen idi. 17-Dékabir küni 3 ministirning oghlining xiyanetchilik bilen eyiblinip tutuqlinishi, mezkur partiyining obrazigha qattiq zerbe berdi. Shuning bilen türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan, peyshenbe küni ichki kabnétni tertipke sélip, 10 neper ministirni almashturdi. Xiyanetchilikke chétishliq yawropa ishlirigha mes'ul ministir egemen baghish istépa bermigen bolsimu, biraq erdoghan uning ornigha Uyghur mesilisini yaxshi bilidighan kishilerdin biri bolghan memduh chawushoghluni almashturdi. Memduh chawushoghluni adalet we tereqqiyat partiyesi mu'awin bashliqi mezgilide, dunya Uyghur qurultéyi mu'awin bashliqi séyit tümtürk bashchiliqidiki hey'et ziyaret qilip, Uyghurlar duchar boluwatqan insan heqliri depsendichiliki we türkiyediki Uyghurlarning mesililiri toghrisidiki doklatini sun'ghan idi.

Yéngi teyin qilin'ghan iqtisad ministiri nihat zeybek ependi, 2009-yilidin 2012-yilighiche türk dunyasi sheher bashliqliri birlikining re'islikini ötügen kishilerdin biri bolup, türk dunyasini jümlidin Uyghur mesilisini yaxshi bilidighan kishilerdin biri. Bash ministir mu'awini bolup teyinlen'gen emrullah ishler ependimu, bir nechche qétim d u q hey'iti bilen uchriship melumat alghan, Uyghur mesilisige köngül bölidighan kishilerdin biri. A'ile we ijtima'iy siyaset ministiri ayshenur islam xanimmu enqere uniwérsitéti til we tarix jughrapiye fakultéti türk tili we edebiyati kespini püttürgen bolup Uyghurlarning tili, edebiyati, tarixi we bügünki mesililirini yaxshi bilidighan kishilerdin biri. Qatnash ministirliqigha teyinlen'gen lütfü elwan ependi, ikki ay burun d u q mu'awin re'isi séyit tümtürk, ilham mahmut we xeyrullah efendigil ependiler bilen uchriship Uyghur mesilisi toghrisida melumat alghan idi.

Uyghurlar üchün eng muhim ministirliqlardin biri ichki ishlar ministirliqi, chünki türk puqraliqigha ötüsh, türkiyede qanunluq turush kinishkisi élishqa oxshash ishlar bu ministirliqta béjirilidu. Bu ministirliqqa 2007-yilidin tartip bash ministir rejep tayyip erdoghanning bash meslihetchisi bolup wezipe ötigen efkan ela ependi tayin qilindi. Efkan ela ependi uniwérsitét oqughuchisi mezgilide merhum eysa yüsüp aliptékinning sherqiy türkistan toghrisida bergen doklatini anglighan, d u q hey'itinimu ministirliqtiki ishxanisida qobul qilghan kishi. Türkiye hökümiti kabéntidiki bu özgirishning Uyghurlargha qandaq tesiri bolar? bu heqte köz qarishini élish üchün d u q ning mu'awin re'isi séyit tümtürk ependige mikrofonimizni uzattuq.

Türkiye hökümitidiki bu krizis, 17‏-dékabir istanbul bash teptish mehkimisining iqtisad ministiri zafer chaghlayan, ichki ishlar ministiri muhammer güler, muhit we sheher qurulushi ministiri bayraqdarning oghullirini we türkiye xelq bankisining mudiri sulayman aslanni xiyanetchilik bilen eyiblep qolgha élishi bilen partlidi. Bu weqe türkiye qanun organliri teripidin tekshürülmekte.