Xitay türkiyede dost izdimekte

Türkiyediki xitay diplomat aydin wilayitining waliysi ömer faruq qochaq ependige sowghat bermekte. 2017-Yili aprél.

Xitay hökümitining Uyghur diyarida esebiylikke qarshi küresh qilish bahanisi bilen, Uyghurlargha qarita diniy bésimni kücheytiwatqanliqigha a'it xewerler türkiye jama'etchiliki ichide ghulghula peyda qiliwatqan bügünki künlerde, türkiyediki xitay diplomatlar türkiyening her qaysi sheherliride ziyaret élip bérip, dost izdimekte.

Türkiyening aydin shehiridiki www.aydindenge.com.tr Namliq tor gézitide naji érish ependi yazghan xewerde, xitay dölitining türkiyening izmir shehiride turushluq bash konsuli zéng shiyenlyu bilen xitay gensu ölkilik siyasiy kéngeshning mu'awin re'isi xu'ang shüenping bashchiliqidiki hey'etning aydin wilayitining walisi ömer faruq qochaq ependini ziyaret qilip, qérindash sheher bolush teklipini yetküzgenliki bayan qilin'ghan.

Xewerde yene waliy ömer faruq qochaq ependining, diplomatiyelik yollar arqiliq bundaq bir telep kelse, bu telepni xursenlik bilen qarshi alidighanliqini ipadiligenliki yézilghan.

Xewerde éytilishiche, xitaydin kelgen 12 kishidin terkib tapqan mezkur hey'et, aydin wilayetlik tijaretchiler uyushmisi bilen karxanichilar uyushmisinimu ziyaret qilghan bolup, xitay terep bu uchrishishlarda gensu ölkisining lenju shehirining türkiyening aydin wilayitining aydin shehiri bilen qérindash sheher bolush telipini tekrar otturigha qoyghan.

Xitay gensu ölkilik siyasiy kéngeshning mu'awin re'isi xu'ang shüenping bu uchrishishta sözini “Salamu'eleykum” dep bashlighan. U, bu qétimqi türkiye ziyaritidiki meqsitining aydin shehiri bilen lenju shehirini qérindash sheher élan qilishtin ibaret ikenliki, lenjuning yipek yoli boyigha jaylashqan istratégiyelik ehmiyetke ige bir sheher ikenliki, aydin bilen lenju qérindash sheher bolsa, türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetning tereqqiy qilishi üchün zor paydiliq bolidighanliqini ilgiri sürgen.

Uchrishish axirida xitaylar, aydin walisi ömer faruq qochaq ependini 7-ayning 6-künidin 9-künigiche lenjuda ötküzülidighan sayahet we tijaret yermenkisige teklip qilghan.

Biz bu uchrishish heqqide téléfon ziyariti élip bérish üchün aydin walisi ömer faruq qochaq ependige telipimizni yetküzgen bolsaqmu jawab alalmiduq.

Biz igiligen melumatlargha asaslan'ghanda xitayning mezkur telipi türkiye tashqi ishlar ministirliqi arqiliq yetküzülse we aydin sheherlik hökümet ezaliri muzakire qilip qobul qilsa, mezkur ikki sheherni qérindash sheher élan qilinidiken.

Undaqta xitayning Uyghur diyarida diniy erkinlikini boghuwatqanliqi türkiye jama'etchilikining diqqitini qozghap, jama'etchilik arisida naraziliq inkasliri küchiyiwatqan bügünki künlerde, xitay hökümitining türkiyede dost sheherlerni izdishidiki seweb néme? bu mesililer heqqide türkiyediki istratégiyilik chüshenchiler institutining türkiye-xitay munasiwetliri mutexessisi doktor erkin ekrem öz qarashlirini otturigha qoydi.

Uyghur xewer tetqiqat merkizi mes'uli hamit göktürk ependi xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini qérindash türk xelqidin yoshurush üchün türkiyedin dost izdewatqanliqini bayan qildi.

Xitay döliti 1990-yillardin bashlapla türkiyediki herqaysi sheherler bilen xitaydiki sheherlerni dost sheher élan qilish pilanini yolgha qoyghan bolup, hazirghiche bezi sheherler bilen qérindash sheher bolghan bolsimu, emma xelqning naraziliq bildürüshi netijiside bezi sheherler bilen dost sheher bolush niyitini emelge ashuralmighan. Bulardin biri Uyghurlar zich olturaqlashqan qeyseri shehiridur. Bundin 25 yil burun xitayning tyenjin shehirining dost sheher bolush telipini qeyserining eyni waqittiki sheher bashliqi niyazi baxchechi'oghlu insan heqliri depsendichiliki bar döletning shehiri bilen qérindash sheher bolmaymiz dep ret qilghan.

Doktor erkin ekrem ependi türkiyening iqtisadiy tereqqiyatni aldinqi pilan'gha qoyuwatqanliqini, gherb ellerning qimmet qarishi bolghan insan heqlirige sel qariliwatqanliqini ilgiri sürdi.

Hamit göktürk ependi türk xelqining Uyghur diyarini özlirining tarixtiki ata yurti dep qaraydighanliqi we ularning bügünki Uyghurlarning éghir weziyitige hésdashliq qilidighanliqi, türkiyediki Uyghur ammiwi teshkilatliri bilen türk ammiwi teshkilatliri ortaq naraziliq bildürse, xitayning türkiye sheherliri bilen qérindash sheher bolushini tosup, türkiyening Uyghur diyaridiki sheherler bilen qérindash sheher bolushini emelge ashurush mumkinlikini bayan qildi.

Türkiyede chong-kichik bolup 80 etrapida sheher bar bolup, bularning ichide 16 sheher xitayning herqaysi sheherliri bilen dost sheher bolghan. 2016-Yili bolsa türkiyening gazi'antep shehiri bilen ürümchi shehiri dost sheher bolghanliqini jakarlighan.