Bash wezir abéning türkiyege qilghan ziyariti toghrisida yaponiye metbu'atliridiki inkaslar

Yaponiye bash weziri shinzo abé 3 - may türkiyening paytexti enqerede bash ministir rejep tayyip erdoghan bilen bolghan uchrishishta, tokyo sheher bashliqi inoséning 27 - aprél nyuyork waqti gézitide qilghan islam ellirige we türkiyige bolghan tenqidiy sözliri üchün özrixaliq éytqan.

Yaponiyediki nopuzluq gézitlerdin biri bolghan “Asahi shimbun géziti”ning 5 - maydiki xewiride déyilishiche, türkiyede ziyarette bolghan yaponiye bash weziri shizo abé türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan bilen enqerde élip bérilghan uchrishishida, tokyo sheher bashliqi inoséning 2020 - yili ötküzülidighan olimpik tenheriket yighinning sahipxanliq namzati mesiliside islam dunyasigha we türkiyege qilghan tenqidiy sözliri üchün özrixaliq éytqan. Türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan yaponiye bash weziri shinzo abé janaplirining bu özrixaliqini derhal qobul qilip,rehmet éytqan. Körüshte bash wezir abé eger, 2020 - yilliq olimpik tenheriket yighinning sahipxanliqi türkiyege bérilse, özining tunji bolup tebrikleydighanliqini bildürgen. Rejep tayyip erdoghan muxbirlar aldida yaponiye bash weziri shinzo abégha chaqchaq qilip, külüp turup: “Biz tokyoni olimpiktin qaldurup qoyduq. Yaponiye ilgiri bir qétim olimpikge sahipxan bolghan, abé tokyoni sahipxanliqtin chékindürse, türkiye sahipxan bolidu. Bu belkim tokyo sheher bashliqigha yaxshi xewer bolidu.” dégen. Bash wezir abé külümsirigen halda : “1964 - Yili men bala waqtimda olimpik tokyoda ötküzülgen. Yapon xelqi olimpikni söyidu.” dégen.

Mezkur xewerdin memnun bolghan yaponiyelik nako xanim bu heqte toxtilip mundaq dédi:

- Yaponiye bash weziri shinzo abéning tokyoning sheher bashliqi inoséning qilghan xata tenqidiy sözliri üchün türkiyidin epu sorishi méni xoshal qildi. Yaponiye elwette türkiyedin, bu xataliqi üchün epu sorishi kérek.

“Japan tiymés géziti” ning xewride déyilishiche, türkiyening paytexti enqerede ötküzülgen ikki dölet arisidiki söhbette,22 milyardliq soda toxtimi tüzülgen.

Buningda yaponiye türkiyening asasliqi atom yadro énérgiyisi qurush qurulush pilanigha téxnika jehettin hemkarlishidiken. Bu xildiki hemkarliq toxtimining imzalinishi türkiye bilen yaponiye otturisidiki diplomatik munasiwette bésilghan muhim qedemlerdin biri dep hésablinidiken. Ikki dölet rehberliri bolsa buni, öz - ara istratégiyilik shérikchilik munasiwitining bashlinishi depmu qaraydiken. Ikki dölet arisidiki atom énérgiyisi qurush qurulushigha yaponiyening éghir sana'et qurulush shirketliridin biri bolghan mitsubishi shirikiti bilen fransiyening énérgiye shirkiti birlikte ish élip bérish pilanlan'ghan. Bu pilan 2017 - yili bashlinip 2023 yili axirlishidiken.

Xewerde déyilishiche, türkiye bolsa rusiye we iran qatarliq dötlerdin néfit, tebi'iy gaz import qilidu. Eger türkiye uch chong atom yadro énérgiyisi bazisi quralisa, yuqiriqi döletlerdin import qilidighan néfit, gazlarni kémeyteleydu.

Bash wezir shinzo abéning türkiyediki ziyariti toghrisida yaponiye jem'iyitide boluwatqan bir qisim tor bet uchurliri heqqide toxtalghan Uyghur ziyaliysi doktor turmuhemmet hashim bu heqte toxtaldi.

Yaponiyede yuqiriqi metbu'atlarda bash wezir shinzo abéning türkiyege qilghan ziyaritige yuqiri bahalar bérilish bilen birge, yaponiyening türkiyening atom yadro énérgiyisi qurush pilanigha hemkarlishishigha qarshi maqalilergimu keng orun bérilgen. “Asahi shimbun géziti”de élan qilin'ghan “Abé atom yadro énérgiyisini ottura sherqqe ittiriwatidu” mawzuluq maqalide déyilishiche, köpligen yaponlar, bolupmu yapon ziyaliyliri bash wezir abéning bu qétimqi ottura sherq ziyaritide türkiye,ereb birleshme xelipiliki qatarliq döletlerning atom yadro énérgiyisi qurush pilanigha téxnika jehettin yardemde bolush toxtamliri tüzgenlikige narazi bolghan. Xewerde déyilishiche, yaponiyede yüz bergen 2011 - yili 3 - ayning 11 - künidiki yer - tewresh, déngiz tashqinida nurghunlighan kishiler hayatidin ayrildi. Shu qétimqi apette yaponiyening fukushima ölkisidiki atom yadro énérgiyisi qurulushi déngiz tashqinining zerbisige uchrap, köpligen ximiyiwiy kéreksiz sular déngiz - okyanlargha qoyulup ketken, nurghunlighan kishiler déngiz mehsulatlirini yéyéshtin özini tartti. Shu qétimqi apet sewebidin yaponiyedin su yoli arqiliq amérika, kanadagha éqip barghan exletlerni tazilash üchün yaponiye bu döletlerge besh milyon dollardin tölem töligen. Yaponiyidiki bu apettin kéyin yaponiyediki her qaysi sheherlerde her heptining jüme küni kechte sheher ahaliliri topliship, yerlik hökümetning atom yadro énérgiyisi qurulushigha qarshi, atom yadro énérgiyissiz dölet we sheher qurush toghrisida namayish élip bériwatidu.

Bu heqte toxtalghan kagoshima xelq'ara uniwérsitétining proféssori nishixara ependi öz qarashlirini bayan qildi:

- Bash wezir abéning türkiye, ereb birleshme xelipilikidiki ziyariti jeryanida atom yadro énérgiyisi qurulush pilani üstide toxtamlishishi méni ejeplendürdi. Yaponiyede yüz bergen 2011 - yilidiki,yer tewresh, déngiz tashqini apitide atom yadro énérgiyisi qurulushining zerbisige uchrighan yaponlardin bixeter jaylarda makanlishishni kütüp turuwatqan 150 ming kishi bar. Buni choqum bash wezir oylishishi kérek idi. Emma, hazirghiche bulargha héchqandaq emeliy yardem élip bérilmidi. Yaponiyege apet kélip kelgen atom yadro énérgiyisi qurulushini türkiyedek yer tewresh köp bolidighan dölette qurush méni endishige saldi. Men buninggha qarshi. Atom yadro énérgiyisi qurulushi yer tewresh, déngiz tashqini we bashqa tebi'iy apetler yüz bergende buzghunchiliqqa uchrisa, uning tebi'etke, insaniyetke bolghan tesirini tesewur qilish mumkin emes.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.