Türkiyediki chet'ellik oqughuchilargha Uyghurlarning weziyiti tonushturuldi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2018.02.28
turkiye-uyghur-toghrisida-lesiye.jpg Türkiyediki chet'ellik oqughuchilar teshkilatliri birliki uyushturghan léksiye bérish pa'aliyitide iparxan Uyghur xanimning léksiyesini anglawatqanlar. 2018-Yili 24-féwral, istanbul.
RFA/Erkin Tarim

Türkiyediki chet'ellik oqughuchilar teshkilatliri birliki 24-25-féwral künliri istanbulda 40 etrapida dölettin türkiyege kélip oquwatqan 150 etrapida oqughuchini yighip, ikki künlük léksiye bérish pa'aliyiti ötküzgen.

Bu pa'aliyette mutexessisler kelgüside dunyaning qandaq kishilerge éhtiyaji barliqi, qandaq qilghanda muweppeqiyet qazan'ghili bolidighanliqi toghrisida léksiye bérish, shundaqla oqughuchilarni bu heqte ilmiy muzakire élip barghuzush bilen birlikte, dunyada zulumgha uchrawatqan musulmanlar üchün yashlarning néme qilishi kérekliki toghrisida léksiye sözletken.

Qehremanmarashtiki sütchü imam uniwérsitéti oqughuchisi iparxan Uyghur xanim Uyghurlar toghrisida mexsus doklat bérip, chet'ellik oqughuchilarning diqqitini tartqan.

Türkiye 1991-yili sowétlar ittipaqi yimirilgendin kéyin, aldi bilen türkiy milletlerdin türkiyege oqughuchi ekélip oqutush xizmiti bashlighan idi. 2002-Yili adalet we tereqqiyat partiyesi hakimiyet béshigha kelgendin kéyin pütün musulman döletlerdin türkiyege oqughuchi ekélip oqutushqa bashlidi. Chet'ellik oqughuchilar sanining köpiyishige egiship chet'ellik oqughuchilargha yardem qilish jem'iyetliri quruldi.

Chet'ellik oqughuchilar uzundin béri bu xil pa'aliyetni uyushturup kéliwatqan bolup, burunqi yighinlarda peqetla pelestin, rohin'ga, iraq we süriyediki musulmanlar duchar boluwatqan zulum toghrisida doklat bérilip muzakire élip bérilghan. Bu yil bu pa'aliyetke tunji qétim 10 Uyghur oqughuchi teklip bilen qatnashqan bolup, qehremanmarashtiki sütchü imam uniwérsitéti diniy ilimler fakultétining magistirliq unwani üchün oquwatqan oqughuchisi iparxan Uyghur Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisida doklat bergen. U, doklatini mundaq bashlighan: “Qimmetlik qérindashlirim, hörmetlik ustazlirim, acha we singillirim, bügün bu yerde ustazlirimiz süriye, pelestin, rohin'ga mesilisi toghrisida toxtaldi. Epsuski hazir dunyada untulghan bir zémin bar. U, bolsimu türkistanning sherqidiki musulman Uyghurlar, qazaqlar we mongghullar turuwatqan sherqiy türkistan. Tunji islam döliti bolghan qaraxaniylar döliti qurulghan sherqiy türkistanda bügün Uyghur we qazaqlar éghir zulum astida yashashqa mejbur bolmaqta”.

Iparxan Uyghur xanim özining dadisining we bu léksiyege qatnishiwatqan dostlirining qérindashliriningmu türmide ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Uyghurlar éghir zulum astida turmush kechürmekte. Méning dadam hazir türmide, men bilen bu léksiyege kelgen bezi dostlirimning anisi, bezilirining dadisi, bezilirining qérindashliri, bezilirining uruq-tughqanliri sherqiy türkistandiki xitayning türmiside. Xitay saqchi dölitige aylandi, Uyghurlar her da'im teqib qilinmaqta. Uyghurlar chidighusiz bésim astida yashimaqta”.

Iparxan Uyghur 40 minut etrapida doklat bergen bolup, doklatta nuqtiliq halda xitayning 69 yildin béri Uyghurlargha élip bériwatqan zulumini anglatqan. U, bu heqte toxtaldi.

Iparxan Uyghur 5 yildin béri qehremanmarashtiki mektep we teshkilatlarda 30 qétim etrapida sherqiy türkistan toghrisida doklat bergenlikini bayan qildi.

Iparxan Uyghur özining köp sandiki yashlargha Uyghurlarni tonushturup doklat bergenlikini, Uyghur dewasigha qiziqidighan, hésdashliq qilidighan yashlarning köpiyiwatqanliqini bayan qildi.

Iparxan Uyghur bu nöwet tunji qétim xelq'araliq oqughuchilar teshkilatining yighinida Uyghur mesilisining tonushturulghanliqini ilgiri sürdi.

Iparxan Uyghur xanim doklatni anglighan chet'ellik oqughuchilarning inkasining yaxshi bolghanliqini bayan qildi.

Biz mezkur léksiye bérish pa'aliyiti toghrisida téximu tepsiliy melumat igilesh üchün teshkilat mes'ulliri bilen téléfon ziyariti élip bérishqa tirishqan bolsaqmu muweppeqiyetlik bolalmiduq. Xelq'ara oqughuchilar teshkilatining tor bétidiki melumatlargha asaslan'ghanda mezkur teshkilat 10 yildin béri bu xil léksiye sözlesh pa'aliyitini ötküzüp kéliwatqan iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.