“Iyi” partiyesi: “Sherqiy türkistanliq qérindashlirimizgha ige chiqish bizning milliy we diniy burchimiz”

Türkiye-xitay munasiwetliri barghanséri yéqinlishiwatqan bügünki künde türkiye parlaméntidiki öktichi partiyelerdin biri bolghan “Iyi” partiyesi, yeni “Yaxshi” partiyesi türkiye parlaméntida Uyghur mesilisini otturigha qoyushqa bashlidi.

Türkiyediki herqaysi ammiwi teshkilatlarmu arqa-arqidin türkiye hökümitige we öktichi partiyelerge doklatlarni sunup xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan heddidin tashqiri bésim siyasitige naraziliq bildürüshke chaqirmaqta. Biz bu heqte köz qarishini igilesh üchün “Yaxshi” partiyesining türkiye parlaméntidiki mes'uli, parlamént ezasi yawuz aghirali'oghlu bilen söhbet élip barduq. U, türkiye parlaméntida ziyaritimizni qobul qilip, buni jama'etchilikke anglitishning özlirining milliy we diniy burchi ikenlikini bayan qilip munularni dédi: “Bügün xitay hökümiti, qérindashlirimizgha tarixta körülüp baqmighan wehshiylikni qilmaqta. U yerdiki türkiy milletler bundaq éghir bir weziyetke duch kelmekte. Xitayning qérindashlirimizgha élip bériwatqan assimilyatsiye siyasitini her jehettin hés qiliwatimiz. Bu bizning eng nazuk mesilimiz, shunga buni türkiye parlaménti arqiliq dunyagha anglitishqa tirishimiz. Sherqiy türkistan mesilisi türklerning we türk parlaméntining nomusi mesilisidur, kélechikimizge ige chiqish mesilisidur! bu mesilige biz öz a'ilimizge, bala-chaqilirimizgha ige chiqqandek ige chiqimiz. Bu mesilini türkiye parlaméntida otturigha qoyimiz. Türkiye we dunya jama'etchilikke anglitish üchün qolimizdin kelgenni qilimiz. Uyghur qérindashlirimizgha ige chiqish bizning qérindashliq we musulmanliq burchimiz”.

Türkler tarix kitablirida ata-bowilirining bundin ming yil burun Uyghur diyaridin kelgenlikini yazidu. Shunga türk xelqi Uyghur mesilisige köngül bölidu. Emma türkiye dölet re'isi rejep tayyp erdughanning we türkiye hökümitining hazirghiche “Jaza lagérliri” mesilisi toghrisida xitaygha inkas qayturmasliqi Uyghurlar shundaqla bezi türkler arisida ghulghula peyda qilmaqta. “Yaxshi” partiyesining parlaménttiki mes'uli aghirali'oghlu bu heqtiki so'alimizgha mundaq jawab berdi: “Dölet re'isimiz pelestin mesilisige nahayiti bek köngül bölidu. Birleshken döletler teshkilatida pelestin mesilisini otturigha qoyghan dölet re'isimizning sherqiy türkistan mesilisi toghrisidimu bir nerse déyishi kérek idi. Shunga biz türkiye hökümitining xitay hökümitige bir nerse déyishini telep qilimiz”.

U, “Türkiye hökümitining bu toghriliq inkas qayturushi üchün türkiye parlaméntida némilerni qilmaqchisiler?” dégen so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Biz türkiye parlaméntida bu mesile toghrisida mexsus muzakire élip bérilishini telep qilimiz. Biz türkiye parlaménti we tashqi ishlar ministirliqi arqiliq bu mesilini anglitishqa tirishimiz. Bügün ottura sherqtiki mesililer tashqi siyasitimizni qiyin ehwalda qoyuwatidu. 4 Milyon süriyelik musapirgha ige chiqiwatimiz. Bularning ippitige, jénigha ziyan tegmisun dep ige chiqtuq. Süriyelikke ige chiqqandek sherqiy türkistanliq qérindashlirimizghimu ige chiqimiz. Türkiye hökümitining, türkiye tashqi ishlar ministirlikining bu mesilige ige chiqishi üchün qolimizdin kelgenni qilimiz”.

Undaqta öktichi partiyelerning türkiye parlaméntida otturigha qoyushi, muzakire élip bérishni telep qilishi hökümetke qandaq tesir körsiter? enqerediki istratégiyelik chüshenchiler instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi démokratiye bilen bashquruluwatqan döletlerde, parlaméntning rolining zor ikenlikini, “Jaza lagérliri” toghrisida köp xizmetlerni qilghili bolidighanliqini ilgiri sürdi.

Merkizi istanbulda turushluq Uyghur akadémiyesi re'isi ablimit qaraxan ependi eger türk xelqi we türkiye parlaméntidiki öktichi partiyeler Uyghurlargha ige chiqsa, hökümetningmu xitaygha inkas qayturushqa mejbur qalidighanliqini bayan qildi.

“Iyi”, yeni “Yaxshi” partiyesi tunji bolup 6-séntebir küni bayanat élan qilip, xitayni eyibligen idi. 2-Öktebir küni partiye bashliqi méral aqshener xanim türkiye parlaméntida nutuq sözlep, Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesiliside türkiye dölet re'isi rejep tayyp erdoghanni eyibligen idi.

“Iyi” partiyesining bashliqi meral aqshener xanim 2-öktebir küni türkiye parlaméntida sözligen nutqida mundaq dédi: “Hörmetlik parlamént ezaliri, sherqiy türkistanda milyonlighan Uyghurlar lagérlargha qamilip azab chekmekte, emma rejep tayyp erdoghan we uning edliyesi bu heqte héch néme démeywatidu. Hökümetning zuwanigha aylan'ghan axbarat wasitiliri xitayning zuwanidek sherqiy türkistanni 'shinjang' dewatidu. Hörmetlik rejep tayyp erdoghan, men sizdin sorap baqay, bu heqte xitaygha bergen bir wedingiz barmu-qandaq?”

Bu bayanatqa türkiyediki téléwiziye, gézit we ijtima'iy taratqularda keng-kölemde orun bérilgen idi.