“Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süretler körgezmisi nyuyorkta bashlandi

Nyuyorkta ötküzülgen “Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süretler körgezmisidin bir körünüsh. 2019-Yili 17-yanwar. Nyuyork, amérika.

Nyuyorkta ötküzülgen “Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süretler körgezmisidin bir körünüsh. 2019-Yili 17-yanwar. Nyuyork, amérika.

Nyuyorkta ötküzülgen “Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süretler körgezmisidin bir körünüsh. 2019-Yili 17-yanwar. Nyuyork, amérika.

Nyuyorkta ötküzülgen “Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süretler körgezmisidin bir körünüsh. 2019-Yili 17-yanwar. Nyuyork, amérika.

Uyghur medeniyet-sen'itining serkilirini öz ichige alghan bir milyondin artuq Uyghurlarning xitayning jaza lagérlirigha qamilishi dunya jama'etchilikide zor endishe qozghawatqan bir peytte Uyghurlarning bu ahu-zari we Uyghurlargha bolghan hésdashliq peqet taratqular arqiliqla eks étip qalmay, belki sen'etning türlük shekilliride, yeni körgezmiler we eserler arqiliqmu öz ipadisini tapmaqta. Bügün nyuyorktiki miyako yoshinaga körgezmixanisida échilishqa bashlighan lisa rus xanimning foto süret körgezmisi shuning jümlisidindur.

Mezkur körgezmining wujudqa chiqishigha rubin hazirqi zaman güzel sen'et eserliri körgezmisi, bös amérika sen'et arxipxanisi qatarliq orunlar we firansiyede yashawatqan ussulchi we sen'et antropologi muqeddes mijit xanim, nyuyorktiki muzikant antoniyo qatarliqlar yéqindin hemkarlashqan.

Körgezme bashlinish aldida fotograf lisa rus xanim ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi:

“‛men uyqudin bidar‚ dégen témini mezkur körgezme üchün tallishimda seweb bar, chünki men Uyghurlar wetinidiki weziyettin bi'aram, dostum dangliq Uyghur folklorshunas rahile dawut we bashqa nurghun Uyghur sen'etkar, ziyaliylarning xitay hökümiti teripidin tutqun qilinip lagérlargha élip kétilishi we bu xil qismetke uchrawatqanlarning kündin kün'ge köpiyishi méni heqiqeten uyqudin bidar qildi. Men ularning ehwalidin chongqur endishilenmektimen, ulargha bolghan séghinishimni, endishemni qandaq shekilde ipadilesh, qandaq qilsam ulargha yardem qilalaymen dégenler üstide köp oylandim. Axiri dostlirimiz bilen birlikte özüm ilgiri turpanda tartqan bir qisim süretlirimni retlep bu körgezmini royapqa chiqarduq.”

Lisa xanim körgezmige qoyulghan foto süret eserliride asasliq némiler ipadilinidighanliqi heqqide toxtilip, yene mundaq dédi: “Men körgezmige kirgen yerdiki udul tamni bir kirishtürme chong foto süret bilen bézidim. Bu nechche yüz parche süretlerde rahile dawutning eyni chaghda Uyghur élide folklor tetqiqati élip bériwatqan chaghliridiki süret tartiwatqan qiyapiti teswirlendi. Men uning nechche yüzligen kopiyesidin bu eserni yasap chiqtim. Bu arqiliq uninggha bolghan séghinishimni ipadilidim. Bashqiliri kariwattiki ayal we balilar, Uyghurlarning uyqudiki we oyghan'ghan chaghliri süretlirini asas qilidu. Ularning chüshi arzuliri ipadilinidu, bu süretlerni körgüchiler ular némilerni chüsh körüwatqandu ? némilerni chüsheshni xalaydighandu ? dégendek oylargha kélishi mumkin.” 

Lisa xanim yene nahayiti kichik pé'illiq we tekellup bilen mundaq deydu: “Men bu körgezmini hergizmu yalghuz wujudqa chiqiralmayttim, körgezmige tamashibinlarning körüsh tuyghusini ghidiqlashtin bashqa yene chongqur hés-tuyghulirini oyghitish üchün uniwérsal sen'et sheklini kirgüzduq. Buninggha nurghun dostlirimiz yardemleshti, bolupmu muqeddes mijit xanimning idiyisi we yardimi zor boldi. Men muqeddes xanim bilen hemkarliqimizni dawamlashturushni we yenimu güzel sen'et eserliri üstide birlikte ishleshni arzu qilimen.”

3 Kün awwal nyo-yorkqa yétip kelgen yash ussulchi, filim ishligüchi we antérpolug muqeddes xanim körgezmide tamashibinlargha usul we bashqa sen'et nomurlirini körsitidighan bolup, körgezmining muweppeqiyetlik échilishi üchün u kéche kündüz japaliq teyyarliq qiliwatqan iken. Muqeddes mijit xanim öziningmu lisa xanimning bu körgezme pilanini anglapla intayin qiziqqanliqi we buning üchün küch chiqirish pursiti bolghanliqidin öziningmu intayin memnunluq hés qiliwatqanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Uyghurlar dunyaning qiziq nuqtisi bolup qalghan bolsimu, lékin yenila nurghun kishiler Uyghurlarning ehwalini yaxshi bilmeydu, bu foto süretlerning özinila qoyup qoyghanda körüsh sen'iti bilenla Uyghurlarning ehwalini chongqur ipadilep bérelmesliki mumkin. Biz buninggha Uyghurlarning shé'iriyet, muzika, naxsha we usul qatarliq uniwérsal sen'etlirini qoshup ipadilesh arqiliq abstrakt nersiler bilenmu körgüchilerde téximu inchike tesirat peyda qilishni meqset qilduq. Biz buningda bolupmu söyümlük sen'etkarlirimizdin naxshichi senuber tursun, sha'ire chimen'gül awut, yazghuchi perhat tursun qatarliqlarning ijadiy eserliridin paydilinip hazirqi zaman éléméntlirini birleshtürüp, Uyghurlarning hayati we weziyitini uniwérsal shekilde téximu héssiyatliq ipadilep körsitidighan bu yéngi eserlerni ishlep chiqtuq.” 

Nyuyorkta-17 yanwardin bashlap échilishqa bashlighan “Men uyqudin bidar: Uyghurlar wetinige éhtiram” namliq foto süret körgezmisi 23-yanwargha qeder dawam qilidiken.