Qazaqistandiki “Ata yurt pida'iyliri” gha Uyghurlarmu qatnashmaqta

“Ata yurt pida'iyliri” ning qurghuchisi we bashlamchisi sérikjan bilash'oghli ependi(otturida).

Uyghur élidin qazaqistan'gha köchüp kelgen bir qisim qazaq pa'aliyetchilirining xitayning lagérlirigha qamalghan uruq-tughqanlirini qutuldurush üchün guwahliq bérish, qazaqistan hökümitige erz sunush meqsitide teshkilligen “Ata yurt pida'iyliri” namliq guruppining pa'aliyetliri ijabiy netije bérishke bashlighanliqi melum. “Ata yurt pida'iyliri” ning qurghuchisi we bashlamchisi sérikjan bilash'oghlining bildürüshige qarighanda, xitay hökümitining lagérlargha qamalghan ikki ming qazaq tutqunni qoyup bérishke maqul bolghanliqini ularning tirishchanliqliridin ayrip qarighili bolmaydu. Qoyup bérilgenler ichide “Ata yurt pida'iyliri” sépige qétilghan Uyghur we bashqa milletlerning uruq-tughqanlirimu bar iken. Bu heqte muxbirimiz gülchéhre melumat béridu.

Ötken hepte birleshme agéntliqining qazaqistan tashqi ishlar ministirliqining bayanliridin neqil élip, xitay hökümitining lagérlardiki qazaq tutqunlardin ikki ming kishini qoyup bérishke maqul bolghanliqini xewer qilishi, dunya metbu'ati we Uyghurlarda zor ghulghula qozghighan bir xewer bolghan idi. Emma bu xewerde ularning pütünley qazaqlar yaki Uyghurlarnimu öz ichige alidighanliqi éytilmighan idi. Qazaqistandiki Uyghurlarmu mushu pursette özlirining lagérlargha qamalghan bigunah uruq-tughqanliriningmu qutulush pursitige érishishini ümid qiliwatqanliqini bildürüshmekte.

Biz bu heqte yenimu éniq melumat élish üchün, qazaqistandiki “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatining bashlamchisi sérikjan bilash'oghlini téléfon arqiliq ziyaret qilduq.

Sérikjan bilashghli: “Gerche qazaqistan tashqi ishlar ministirliqi arqiliq taratqularda tarqalghan, xitayning ikki ming qazaq tutqunni qoyup bérip qazaqistan'gha yerleshtürülidighanliqi heqqidiki xewer heqiqetenmu bir xush xewer bolsimu, emma “Ata yurt” teshkilatimizgha melum bolghan uchurlarda, bizge kélip erz qilghanlar ichide qoyup bérilip hazir qazaqistan ’gha yétip kelgenler yüzdin ashidu. Xitay tereptin zadi qanche qazaqni qoyup bergenliki, qanchilik ademning qazaqistan chégrasidin ötüshke ruxset qilghanliqi heqqide héchqandaq éniq melumat yoq. Shunga biz xitayning köz boyamchiliqini ashkarilash üchünmu bayanat élan qilduq” dédi.

Sérikjanning bildürüshige qarighanda qazaqistandiki “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatigha erz sun'ghan qazaqlarning lagérlargha élip kétilgen uruq-tughqanlirining sani 10 mingdin ashqan. Ular ige bolghan melumatlardin hazirgha qeder bulardin ming nepirining qoyup bérilgenliki melum bolsimu, lékin ular asasen öyliride nezerbend qilin'ghan we téxi qazaqistan ‘gha yétip kélelmigen.

Sérikjanning tonushturushigha qarighanda qazaq pa'aliyetchilerning ikki yildin buyan lagérlardiki qazaqlar heqqide toxtimay metbu'atlargha guwahliq bérishi, qazaqistan hökümitige erz sunushi we xitay konsulxanisi aldida namayishlarni teshkillishi qatarliq pa'aliyetliri netijiside, lagérlardiki qazaqlarning mesilisi xelq'aralashqandin bashqa qazaqistan hökümitinimu Uyghur aptonom rayonida yashaydighan qazaqlar we xitay hökümiti bilen mexsus söhbetler élip bérishqa mejbur qilghan.

“Ata yurt pida'iyliri” ning qazaqistandiki pa'aliyetliri barghanséri rawajlan'ghandin bashqa, almutadin bashqa astana we yene bir sheher bolup jem'iy 3 jayda mexsus ishxana achqan.

Sérikjan: “Ata yurt pida'iyliri” gha erz qilghan Uyghurlardinmu tughqanliri lagérdin quyup bérilgenliri bar

Biz sérikjandin mezkur teshkilat teripidin xelq'araliq metbu'atlargha lagér heqqide bergen melumatlirida, Uyghurlarning kemdin-kem tilgha élinishida qazaqistan hökümitining birer bésimi yaki bashqa bir sewebi-bar yoqluqini soriduq. Sérikjan buninggha jawaben buningda qazaqistandiki Uyghurlarning lagérlargha solan'ghan uruq-tughqanlirigha ige chiqishqa jür'et qilalmasliqi we bu xil dewa pa'aliyetlirige qatnishishqa passip pozitsiye tutuwatqanliqining asasliq seweb boluwatqanliqini bildürdi shundaqla “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatning nishanining millet yaki yurt ayrimay peqet xitayning zulumigha uchrighan barliq insanning insan heqliri üchün, lagérlarning taqilishi, lagérdikilerning qoyup bérilishi üchün dewa qilish ikenlikini eskertti.

Sérikjanning éytishigha qarighanda, hazir qazaqistanda yashawatqan Uyghurlarning ichidimu bara-bara qorqunchlirini yéngip, “Ata yurt pida'iyliri” sépige qétiliwatqanlar, erzini yetküzüwatqanlarmu köpiyiwatqan bolup, yéqinqi mezgillerde 20 din artuq Uyghur özlirining lagérlardiki uruq-tughqanliri heqqide mezkur teshkilatqa melumat bérip erz tapshurghan. Buning ichide qazaqistan puqrasi güzel bésitiwaning lagérdiki éri, yeni xitay puqrasi, Uyghur edhem mijit yéqinda lagérdin qoyup bérilgenken. Uningdin bashqa yene bu teshkilatqa tughqanlirining qoyup bérilishini telep qilip erz sun'ghan bashqa milletlerdin ikki qirghiz, bir tatarmu lagérdin chiqqan.

Bigunah halda 15 ay lagérgha qamalghandin kéyin, bultur séntebirde lagérdin qutulup chiqqan qazaqistan puqrasi gülbahar jélilowa, lagérgha qamalghan qazaqistan puqraliri ichide Uyghurlarningmu barliqining bir misali.

Qazaqistanda lagérdikilerni qutquzush üchün Uyghurlarning pa'aliyet élip bériwatqan mexsus teshkilati yoq

Uningdin bashqa yene xéli köp sandiki qazaqistanliqlar bilen nikahlan'ghan, emma téxi qazaqistan puqraliqini almighan Uyghurlarningmu lagérda ikenliki melum bolsimu, biraq ularning éniq sanliq melumati yoq iken. Xitay hökümitining érining qoyup bérilgenliki heqqide melumat alghan qazaqistanliq Uyghur güzel bésitiwa ziyaritimizni qobul qildi.

Güzel bésitiwa 2016-yili axiri yoldishi, yeni ikki qiz we bir oghul, jem'iy 3 balining dadisi edhem mijitning tughqan yoqlash üchün qazaqistandin ghuljigha kirip ketkenche qaytip kelmigenlikni, arqidin érining lagérda ikenliki heqqide melumatqa ige bolghandin kéyin, özining erz qilsam érimge téximu zor xeter yétip qalarmu dégen endishide süküt qilghanliqini, bir yildin buyan héchqandaq jawab alalmighandin kéyin yéqinda “Ata yurt pida'iyliri” teshkilatigha erz qilghanliqini bildürdi.

U özining ghuljidiki bir yéqin tughqini arqiliq érining yéqinqi künlerde qoyup bérilgenlikidin xewer tapqan bolsimu, emma érining qoyup bérilishide özining erzining qanchilik roli bolghanliqigha éniq bir nerse déyelmeydighanliqini eskertti.

Güzel xanimning éytishiche, gerche qazaqistandiki köp qisim Uyghurlarning uruq-tughqanliri lagérlarda bolsimu, ular erz qilishqa jür'et qilalmay kelmekte. Uning bilishiche hazirgha qeder Uyghurlar qazaqistanda lagérgha qamalghan uruq tughqanliri üchün pa'aliyet qilidighan bir teshkilat qurmidi. Shuning üchün u özimu “Ata yurt pida'iyliri” din yardem sorighan iken.