Özbékistan hökümiti Uyghur medeniyet merkizige tashkent shehiridin yer ajratti

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2017.02.17
uzbekistan-uyghur-merkizi-2017.jpg Üzbékistandiki Uyghurlarning yighilishi
RFA/Oyghan

Melumki, özbékistan musteqilliq alghandin buyan memlikette qurulghan milliy merkezler her xil pa'aliyetlerni ötküzüp, özlirining medeniyitini, örp-adetlirini terghib qilish mumkinchilikige ige bolghan idi. Shu jümlidin 1989-yili teshkillinishke bashlighan jumhuriyetlik Uyghur medeniyet merkizimu bu yönilishte bir qatar ishlarni emelge ashurdi. Deslepte uning béshida tonulghan ziyaliy, shu waqitlarda özbékistan dölet radiyo-téléwiziye komitéti bashliqining orunbasari lawazimini atqurghan xélem xudayberdiyéf boldi. Lékin u salametliki sewebidin bu ishni 90-yillarning bashlirida abduljan berayéfqa tapshurdi. A. Berayéf merkez re'isi bolup 1994-yilghiche ishlidi.

Özbékistan jumhuriyetlik Uyghur medeniyet merkizining tunji utuqliri ene shu a. Berayéf re'islik qilghan waqitqa toghra keldi. U merkezning Uyghur tilini, edebiyatini, tarixini öginishni meqset qilghan halda, “Ejdadlirimiz kim?” dégen mawzuda chong pa'aliyet ötküzüp, uninggha pütkül Uyghur tarixchilirini, sha'ir-yazghuchilirini, bashqimu sahe alimlirini teklip qilghanliqini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “1991-We 1991-yili tashkent shehirining télman béghida Uyghur seylisini ötküzduq. Shuning bilen inawetlik derijige kötürülüp qalghan iduq. Jay-jaylarda bizning medeniyet merkizi tillargha élinip, gézitlarda yézilip yürdi. Shuning yarqin bir ipadisi özbékistan musteqilliqi élan qilin'ghan küni medeniyet merkezlirining re'islirini téléwiziyege chaqirghan. Shularning ichide Uyghurlarmu boldi, kéyin ishlar yenimu janlinip ketti. Türkiyening prézidénti sulayman demirel kelgende bizni resmiy chaqirghan. Biz türkiye bilen yaxshi munasiwetler ornitip, u yerde balilarni oqutushqa kélishken iduq. Lékin biz buni hel qilalmiduq. 1992-Yili pütkül dunya Uyghur qurultaylirigha qatnishish imkaniyitimu bolmay qaldi.”

A. Berayéfning éytishiche, her bir merkez re'isi özining imkaniyitining bariche ishni janlandurushqa, merkezni güllendürüshke tirishqan bolsimu, emma köpligen ishlar emelge ashmay qalghan idi. U mundaq dédi: “Bolupmu, Uyghur tili bilen örp-adetlirimizni chong derijide élip baralmaywatimiz. Béktémirde Uyghur siniplirini échish boyiche köp ish qilindi. Aldida birinchi sinipqa 32 bala yighildi, kéyin 22ge, andin 16ge chüshüp qaldi. Shuning bilen, uni échishqa imkaniyet bolmidi. Qara qamishta murat hemrayéfning namigha bergen bir mektipimiz bar. Kéyinki waqitta unimu tartquzup qoyduq.”

A. Berayéf hazirqi künde jumhuriyetlik Uyghur medeniyet merkizide helime baratowaning, sheherlik merkezde bolsa, alimjan zayétofning yaxshi ishlarni qolgha alghanliqini alahide tekitlidi. U shundaqla medeniyet merkizi yénida “Güldeste” milliy ansambilining qurulup, uning bedi'iy rehbirining yene shu h. Baratowa ikenlikini, Uyghur usullirini ögitish boyiche reyhan hashimowaning ishlewatqanliqini otturigha qoydi.

Uyghur medeniyet merkizi yighilishi
Uyghur medeniyet merkizi yighilishi
RFA/Oyghan

Biz tashkent sheherlik Uyghur medeniyet merkizining re'isi alimjan zayétof bilen alaqe qilghinimizda, u bu yili noruzghiche merkez namidin “Teklimakan” namliq Uyghur tilida zhurnalning yoruq köridighanliqini, uning bilen biwasite a. Berayéfning oghli murat berayéfning shughulliniwatqanliqini bildürdi. U shundaqla Uyghur tilida gézit neshr qilish boyichimu teshkiliy ishlarning kétip barghanliqini ilgiri sürdi.

A. Zayétof ötken yilning axirida jumhuriyetlik we sheherlik medeniyet merkezlirining hésabat yighini bolup ötkenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Jumhuriyet re'isini saylashta bizde shundaq xushalliq boldiki, yéngi prézidéntimiz saylinip, u yéngi wediler bilen xelqqe chiqti. Shuning bilen birge, bizge yer ajritildi. Hökümet rehberliri bilen bolghan uchrishish yighinigha mushu yéngi saylan'ghan hedimiz barghan idi. H. Baratowa "bizge yer kérek, biz öz meblighimiz bilen medeniyet öyi qurimiz" dédi. Shu mesile bilen sheherning sérgéli rayonida bir géktardin artuqiraq jay ajritildi. Buning layihisinimu tapshurduq. Bu yerdiki xelqimiz hemmisi buninggha teyyar. Bizning yéngi prézidéntimiz her bir milletning medeniyet merkizige 25 milyon somdin berdi. Uyghur medeniyet merkizigimu bu pul chüshti.”

A. Zayétof mezkur medeniyet öyide sen'et ömekliri, kitabxana, muzéy, til, edebiyat we tarixni öginish kursliri we bashqilarning bolidighanliqini, binani sélishqa pütkül tijaretchilerni, chong xizmetlerdiki wetendashlirini, yashlarni, hetta bashqimu döletlerdin yardem bergüchilerni jelib qilidighanliqini bildürdi. U, bu yilqi pilanlar heqqide toxtilip mundaq dédi: “Bu yili 2016-yilgha qarighanda, köpirek ishlimekchimiz, chünki jumhuriyetlik we sheherlik medeniyet merkezlirige yéngi ezalar keldi. Ikki merkez birliship ishlimekchimiz. Eng birinchi mesile, medeniyet öyini qurush. Ikkinchidin, ishlirimizgha yashlarni jelb qilmaqchimiz. 19-Féwralda zhurnalistlirimizni yighmaqchimiz. Séntebir éyida yüsüp xas hajibning 1000 yilliqini chong ötküzmekchimiz.”

A. Berayéf hem a. Zayétof öz sözliride bashqimu jumhuriyetlerdiki qérindashliri bilen alaqe baghlap, birlikte ish élip bérish xahishining bar ikenlikini otturigha qoydi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.