Gérmaniye taratqulirida Uyghur diyaridiki lagérlar mesilisi qiziq téma bolmaqta

Yéqinqi bir aydin buyan, gérmaniyediki dangliq axbarat wasitiliridin a r d, z d f qatarliq téléwiziye qanalliri, “Eynek”, “Zaman” qatarliq gézit-zhurnallar we “Gérmaniye awazi” qatarliq radiyolarda Uyghur diyaridiki “Qayta terbiyelesh merkizi” namidiki jaza lagérlirigha a'it xewer, analizlar köplep élan qilinip, kishilerning diqqitini Uyghur diyaridiki kishilik hoquq depsendichiliklirige jelp qildi.

10-Séntebir kishilik hoquqni közitish teshkilatining jaza lagérliri toghrisidiki doklati élan qilin'ghandin kéyin, gérmaniyediki d p a, yeni gérmaniye axbarat agéntliqi qatarliq köpligen axbarat qanallirida Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi qaytidin küntertipni igileshke bashlidi.

11- Séntebir “Gérmaniye awazi” radi'osida jaza lagérlirigha munasiwetlik 3 xewer we bir sin filimi biraqla élan qilindi. “Uyghurlar ziyankeshlikke uchrimaqta, kishilik hoquq teshkilati xitayni jazalashni telep qildi” namliq xewer, “Shi jinping qattiq basturmaqta, shinjangda weziyet éghir” namliq xewer, “Ular bizni ‛kompartiye bolmighan bolsa, yéngi junggo bolmaytti‚ dep naxsha éytishqa mejburlidi” namliq sin filimi, “Erkinlik yene cheklimige uchridi, xitay torlardiki diniy uchurlarni kontrol qilmaqta” qatarliq bir yürüsh-maqale we xewerlerde Uyghur diyaridiki hazirqi éghir weziyetler etrapliq teswirlendi.

Xewerlerde qanunsiz qurulghan “Qayta terbiyelesh merkizi” namidiki jaza lagérlirigha qamalghan 1 milyondin 3 milyon'ghiche bolghan Uyghurlarning éghir türme hayatini bashtin köchürüwatqanliqi, ten jazasigha uchrawatqanliqi, ménge yuyush opératsiyesining qurbanlirigha ayliniwatqanliqini, lagér sirtidiki xelqning wehime- endishilerge esir bolup, dekke- dükke ichide hayat köchürüwatqanliqi kishilik hoquqni közitish teshkilati, xelq'ara kechürüm teshkilati we b d t ning doklatliri asasida misallar bilen bayan qilin'ghan.

D u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi bu heqte toxtalghanda, jaza lagérliri mesilisining aldimizdiki künlerde xelq'araliq bir mesilige aylinip, xitaygha nisbeten éghir bésim peyda qilishi mumkinlikini ilgiri sürdi.

Jaza lagérliri mesilisi amérikida, yawropa ittipaqida, b d t da we gérmaniye qatarliq gherb elliride barghanséri qiziq téma boluwatqan del mushundaq bir weziyette d u q ning re'isi dolqun eysa bilen qurultay ijra'iye komitétining re'isi ömer qanatlar 11-séntebir aqsarayda amérika dölet rehberliri bilen jaza lagérliri mesilisi toghrisida söhbette boldi. Bundin birqanche kün ilgiri, yawropa parlaméntidiki 5 chong partiye yawropa komissiyoni we tashqi ishlar ministirliqigha yollan'ghan jaza lagérlirigha munasiwetlik so'allargha imza qoydi. 7-Séntebir küni qurultay re'isi dolqun eysa bilen qurultayning yawropagha mes'ul xadimi esqerjan ependiler gérmaniye tashqi ishlar ministirliqida mexsus ziyarette bolup, jaza lagérliri mesilisi toghrisida jiddiy söhbetler élip barghan idi. Esqerjan ependi bu qétimqi söhbetning jaza lagérlirini taqash üchün chare izdeshni meqset qilghanliqini ilgiri sürdi.

D u q rehberlirining bayan qilishiche, muhajirettiki Uyghurlarning jaza lagérlirigha qarshi pa'aliyetliri gherb ellirining bu mesilige bolghan diqqitini tartishta we xelq'ara metbu'atlardin keng yer élishida zor rol oynimaqta iken.

Igilishimizche, Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi d u q ning nöwettiki eng jiddiy xizmetliridin birige aylan'ghan. Bügün we etidin bashlap d u q ning re'isi dolqun eysa, qurultay fondining mudiri abdujélil emet, qurultay xadimi rayin ependi we shehrizat gheyrettin terkib tapqan bir guruppa xadimlar jenwege atlinip, jaza lagérliri mesilisi boyiche b d t diki bir heptilik mujadilisini bashlaydiken. Igilishimizche, qurultayning programma yétekchisi pitér irwén b d t diki pa'aliyetlirini bashlap bolghan iken.

D u q ning xadimi shehrizat gheyret bu qétimqi b d t sepirining jaza lagérliri mesilisidin sirt, bu yil 11- ayda b d t da chaqirilidighan xitayning kishilik hoquq weziyitini omumyüzlük közdin köchürüsh yighinining teyyarliq xizmetlirini ishlesh ikenlikini tilgha aldi. Qurultay fondining re'isi abdujélil emet ependimu bu qétimqi seper toghrisidiki qarashlirini bayan qildi.