Yaponiye metbu'ati maqalisi:“Afriqidiki jibuti xitayning herbiy bazisi bolidu”

Yaponiyedin chiqidighan “Heptilik xewerler” zhurnilining 23 - féwraldiki sanida muxbir morgan wénzaning “Afriqidiki jibuti xitayning herbiy bazisi bolidu”serlewhilik maqalisi élan qilin'ghan.

Xitayning afriqining jenubidiki bu rayonda herbiy baza qurushi yaponiye jem'iyitide küchlük inkaslarni qozghighan bolup, bu heqte bir qisim mutexessisler özlirining oxshimighan qarashlirini bayan qilghan.

Muxbir morgan wénza maqaliside aldi bilen afriqidiki jibuti bilen xitay otturisida imzahlan'ghan herbiy kélishimler toghrisida toxtilip: “Nopusi bir milyon'gha yetmeydighan,ahalisining 20% namratliqta yashaydighan bu döletning, xitayning herbiy baza qurush teklipini qizghinliq bilen qobul qilishi belkim, iqtisadiy nepke érishishni közligendin bolsa kérek” deydu.

Jibuti dölitining jughrapiyiwiy we siyasiy ornining ewzellikini tilgha alghan aptor:“Jibutining istratégiyelik orni muhim bolghanliqtin, yéqindin buyan amérika, firansiye, yaponiye qatarliq döletlermu bu yerge herbiy baza qurushni pilanlawatidu” deydu.

Aptor maqaliside, ilgiri firansiyening mustemlikisi bolghan jibutining emdilikte xitayning qoligha ötüp kétish éhtimalliqiningmu yiraq emeslikini alahide eskertip ötidu.

Maqalide 2015 - yili 11 - ayda xitay dölitining jibutidiki herbiy bazini on yilliq ijarige alghanliqini, bazining yilliq ijarisi yüz milyon dollar bolup, xitayning deslepki qedemde yüz milyon dollar tapshurghanliqini bildürgen.

Jibutining prézidénti ismayil ömer roytérs agéntliqining ziyaritini qobul qilghanda:“Xitay pat yéqinda herbiy qurulush eslihelirini sélishni bashlaydu” dégen.

Muxbir morgan wénza maqaliside, néfitqa küchlük éhtiyaji bolghan xitay dölitining ottura sherqtiki urush otidin ensirep, jibuti arqiliq ottura sherqning néfitini özige toshushni pilanlawatqanliqini shundaqla béyjingning neziride bu yol eng bixeter su yoli dep qarilidighanliqini otturigha qoyghan.

Xitay afriqining jenubida türlük iqtisadiy heriketlerni élip bériwatqan bolup, hetta bu rayonlarda bankilarni achqan.

Maqalide körsitilishiche, özide héchqandaq yer asti tebi'iy bayliq bolmighan jibuti döliti xitaydin türlük mallarni import qilghan. 2000 - Yilidin ta hazirghiche bolghan ariliqta xitay jibutining tereqqiyati üchün 60 milyon dollar yardem qilghan.

Jibuti yéngidin ayrodrom, port qurmaqchi bolup, deslepki qedemde bu pilan üchün xitaydin 124 milyon dollar yardem qilishni telep qilghan.

Undin bashqa jibuti özidin bashqa döletlerge tutishidighan tömür yol qurulushini bashlimaqchi bolghan bolup, buning üchün deslepte xitaydin 400 milyon dollar telep qilghan.

Aptorning bayan qilishiche, hazirche xitay armiyesidin on ming esker jibutigha orunlashturulghan bolup, uningdin bashqa armiyede xizmet qilidighan köpligen xitay ishchi - xizmetchilirimu bu yerge orunlashturulghan.

Maqalide amérika johns xopkéns uniwéristétining xelq'ara munasiwetler tetqiqatchisi proféssor bura tigan xitayning jibutida herbiy baza qurushigha baha bérip:“Xitay bu yerde eskerlerge yataq sélish arqiliq bu yerni ikkinchi sin'gapor qilmaqchi” dégen.

Xitayning jibutida herbiy baza qurushni bashlighanliqi toghrisidiki xewer yaponiye téléwiziye qanallirida, gézit - zhurnallarda keng taralghandin kéyin, yaponiyediki bir qisim xitay mesililiri mutexesssiliri bu heqte oxshimighan qarashlarni bayan qilmaqta.

Ziyaritimizni qobul qilghan xitaydiki milletler ishliri musteqil tetqiqatchisi aréna sato xanim bu heqte toxtilip:“Xitayning köplep meblegh ajiritip, dunyaning her qaysi jaylirida herbiy baza berpa qilishi tinchliqni buzup, xelq'aradiki herbiy riqabetlerni kücheytiwétidighan binormal heriket. Shunga xelq'ara buninggha qarshi heriket qollinishi kérek dep oylaymen” dédi.

Yaponiyediki xitay weziyiti analizchiliridin kénshi taro xitayning afriqidiki bir qisim heriketliri toghrisida yéqinda yaponiye téléwiziye qanallirida bérilgen bu heqtiki programmilar heqqide özining qarashliri bayan qilip:“Xitay afriqining iqtisadini güllendürüshni meqset qilghan halda, afriqa ellirige köplep meblegh ajiritip yerlik xelqler üchün yaxshi ish qilip bériwatqandek körünsimu, emilyette xitayning bu rayonlarda élip bériwatqan qurulush, déhqanchiliq, baqmichiliq we kan échish ishliridiki barliq ishlemchilerning hemmisi xitaydin kelgen ishchilar bolup, ular yerliklerdin emgek küchi telep qilmaydu shundaqla yerlik kishilerge héchqandaq téxnik ishlirini ögetmeydu. Afriqidin alghan iqtisadiy nepni xitaygha toshuydu. Aqiwette köpligen xitay ishchiliri afriqigha yerliship bu yerde xitay mehellirini qurushqa tirishidu” dédi.

Weziyet analizchisi kénshi taro xitayning jibutidiki herbiy bazisi heqqide toxtilip:“Xitay döliti dunyaning her qaysi jaylirida herbiy baza qurush arqiliq amérikigha taqabil turushni pilanlawatidu. Yeni ilgiriki rusiyening amérikigha qarshi turush istratégiyesini qolliniwatidu. Sénkaku aralliri etrapida, jenubiy taqim arilida herbiy baza qurup boldi. Afriqida herbiy baza qurushqa kirishkenlikning özini xitayning dunyagha xoja bolush arzüsini ipadileydighan heriketler dep chüshinimen” dédi.

Kénshi taro sözining axirisida yene:“Her qaysi döletlerde üzlüksiz quruluwatqan xitay mehelliliri qarimaqqa xitay köchmenlirining olturaq jayi hésablansimu, emeliyette bu mehelliler xitayning shekli özgergen baziliri” dédi.

Yaponiyediki bir qisim metbu'atlarda körsitilishiche, yaponiye hökümiti uzundin buyan afriqa ellirining déhqanchiliq, ormanchiliq, baghwenchilik ishlirini güllendürüshke we ékologiyelik muhitini qoghdashqa köplep iqtisadi yardem bergen shundaqla ulargha heqsiz téxnika ögitish üchün nurghunlighan kespiy xadimlarni afriqigha ewetken.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.