Misirdin ayrilghan bir oqutquchi: xitayning ezherdiki Uyghur oqughuchilargha qol sélishi pilanliq we qedem basquchluq

Muxbirimiz bügün misirdin 8 ay burun ayrilghan, misirdiki mezgilide ezherde oqush üchün kelgen Uyghur oqughuchilargha xususi kurslarda ders bergen abdulla ependini ziyaret qildi. Abdulla ependi ezherdiki Uyghur oqughuchilarning omumiy ehwali heqqide melumat bérish bilen birlikte, xitayning ezher uniwérsitétidiki Uyghur oqughuchilargha qol sélishining ushtumtut bir hadise emeslikini, uning ikki yildin béri pilanliq we qedem basquchluq élip bériliwatqan bir buzghunchiliq we ziyankeshlik ikenlikini ilgiri sürdi.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, misirdiki Uyghur oqughuchilarning saqchilar teripidin tutqun qilinish weqesi xelq'ara axbaratqa chiqqandin kéyin, xitay da'iriliri bir tereptin misirda atalmish medeniyet pa'aliyetliri we diplomatik heriketler élip bérip, Uyghurlarning xitay hakimiyiti astida bextlik yashawatqanliqini teshwiq qilsa, yene bir tereptin axbarat we bayanatlirida misirdiki tutqunda özlirining qoli yoqluqini ilgiri sürmekte. Mesilen: xitayning misir elchixanisi aldinqi küni bir uqturush chiqirip, misirda köchmenlerge qarita bashqurushning kücheygenlikini, shunga xitay puqralirining qanuniy resmiyetler jehette özlirige puxta bolushini tewsiye qilghan. Misirdin 8 ay burun ayrilishqa mejbur bolghan we nöwette türkiyede yashawatqan abdulla ependi, xitayning yuqiriqi bayanlirini inkar qilidu.

Uning bayan qilishiche, misirda köchmenlerge qarita bashqurush kücheygen ehwal yoq, peqet Uyghurlargha qarita ezherdin uzaqlashturush we misirdin heydesh ijra'ati bar. Uning üstige bu ushtumtutla yüz bergen emes؛ xitay da'iriliri ötken yili az dégende ikki qétim ömek ewetip, Uyghur oqughuchilargha misirdin kétish heqqide tewsiye we tenbihlerni bergen we tehditmu salghan. 

Misirdin bir ay burun ayrilghan, ezher uniwérsitétining 3-yilliq sabiq oqughuchisi bumeryemmu, xitay terep ewetken ömekning özi we sawaqdashlirigha misirdin ayrilish heqqide tehdit salghanliqini bayan qilidu. 

Melum bolushiche, ezher uniwérsitéti, bulturdin bashlap Uyghur oqughuchi namzatliridin xitay elchixanisidin xet ekélishni telep qilghan, bu telep peqet Uyghur oqughuchilarghila qoyulghan. Bashqa dölettin kelgen oqughuchilar, hetta Uyghur rayonidin kelgen tun'gan oqughuchilarghimu bundaq shert qoyulmighan. Elchixanidin xet ekilish telipi bultur misirgha oqushqa kelgen ming etrapidiki Uyghur yash-ösmürning ezherde oqush chüshini berbat qilghan. Bular mektep sirtida ezherde oquwatqan Uyghur oqughuchi we oqutquchilardin ders élish arqiliq özlirining oqush arzusini qandurghan. Bunimu artuqche körgen xitay da'iriliri misirgha ömek ewetip bu oqughuchilarni yurtigha qaytishqa heydekchilik qilghan we zorlighan. 

Da'iriler, ömek arqiliq tehdit sélish tedbiri kargha kelmigendin kéyin, misirdiki oqughuchilarning a'ile-tawabi'atlirini görüge élishqa bashlighan. Bizning bu yilning béshida yopurgha yekshenbe bazardin ehwal igilishimiz dawamida, misirda oquwatqan ibrahim memetning dadisi we akisining qamaqta ikenliki ashkarilan'ghan.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, yuqiriqi pakitlardin melum bolushiche, ötken hepte dunyagha ashkarilan'ghan misir saqchilirining Uyghur oqughuchilarni tutqun qilish herikiti xitayning ezherdiki Uyghur oqughuchilarni tarqitish we yurtigha qayturush herikitining eng axirqi bir basquchi bolup, bu peqet misirdiki Uyghur oqughuchilarning mutleq köp qismi tarqilip bolghandin kéyin, qépqalghan az bir qismigha qarita ijra qilin'ghan. Abdulla ependining perez qilishiche, misirdiki Uyghur oqughuchilarning bultur yil béshidiki sani 3500-4000 etrapida bolup, nöwette qépqalghanliri 50-60 che bolushi mumkin.