Dolqun eysa: “Xitay hökümitining Uyghurlarning awazini tunjuqturush hiylisi berbat bolmaqta!”

Amérikining b d t diki bash elchisining yardemchisi kelliy kuréy(otturida) xitay wekilining sözige shiddetlik inkas qayturmaqta. 2018-Yili 21-aprél.

Xitayning dunya siyasiy tertipide yéngidin bash kötürgen küch bolushi heqqidiki xewerler herqaysi metbu'atlarda hésabsiz rewishte yer élip kéliwatqan bolsimu, köpligen ehwallar bu “Qudret” lik yéngi küchning emeliyette tolimu ajiz ikenlikini körsitip kelmekte.

Xitay hökümitining xelq'aradiki Uyghur dawasini tosup qélish urunushliri hemde Uyghur pa'aliyetchilirining xelq'arada söz qilish erkinlikini boghup qoymaqchi bolushi del buning tipik misalidur.


Bu jehettiki ehwallar yillardin buyan Uyghurlar heqqidiki xewerlerning bir muhim mezmuni bolup keldi. Bolupmu xitay hökümitining muhajirettiki Uyghur dawasida gholluq rol oynawatqan shexslerni awazini öchürüsh urunushliri Uyghur jama'iti üchün sir bolghini yoq.

Ötken birnechche yilda hemmidinmu bekrek kishilerning diqqitini qozghap kéliwatqini bolsa xitay hökümitining dunya Uyghur qurultiyining gholluq rehberliridin dolqun eysaning pa'aliyetlirini tosush urunushliri bolup keldi. Shuning bilen birge bu ehwal xelq'ara metbu'atlardimu pat-pat muhakime qilinip keldi. 10-Iyul küni andrya wordén imzasida “Xitayda özgirish” torida élan qilin'ghan bu heqtiki maqalimu shularning biri.

2018-Yili ichide dolqun eysa d u q ning re'isi salahiyitide birnechche qétimliq xelq'araliq pa'aliyetlerde tosqunluqqa uchridi. Bolupmu bu yil aprél éyida u b d t qarmiqidiki “Yerlik milletler mesilisige da'ir da'imliq munber” ning on künlük mejlisige qatnishishqa teklip qilin'ghan idi. Emma 17-aprél küni yighin meydanigha kelgende amanliq xadimliri “Bixeterlik mesilisi” ni bahane qilip dolqun eysani b d t binasigha kirgüzmigen.

Maqale aptori mushu xildiki bir qatar ehwallarni bayan qilip, bu ishlarning mahiyette dolqun eysa heqqidiki qizil renglik tutush buyruqi chiqirish, shuningdek b d t gha nota tapshurup dolqun eysaning “Yillardin buyan bölgünchilik we térrorluq bilen shughulliniwatqanliqi” ni pash qilish dégenler bilen mas qedemlik heriketler ikenlikini tekitleydu. Shuningdek xitay hökümitining qizil renglik tutush buyruqini bikar qilish heqqidiki qararni “Yeng ichide soda qilghanliq” dep eyibligenlikinimu mesxirilik halda eslep ötidu.

Biz “Dunya iqtisadidiki yéngi küch” dep atiliwatqan xitayning dolqun eysa we bashqa Uyghur pa'aliyetchilirining awazini boghush üchün bunche küchep kétishidiki sewebler heqqide dolqun eysaning özige so'al qoyduq. U buningdiki eng muhim sewebning del “Ishtan'gha chiqarghan köngülge tayin” dégendek xitay hökümitining Uyghurlarning ehwali heqqide tashqi dunyagha héchqandaq melumatning chiqishini xalimasliq xahishi, dep qaraydighanliqini bildürdi.

Dolqun eysaning bildürüshiche, xitay hökümiti Uyghur xelqining awazini tashqi dunyada anglatmasliq üchün türlük hiyle-neyrenglerni toluq ishletmekte iken, emma u xitay hökümitini bu jehette asasen meghlup boldi, dep qaraydiken.

Dolqun eysaning bildürüshiche, xitay hökümitining bu xildiki neyrengliri köp qétimlap sugha chilashqan bolsimu, emma ular bu nishandin wazkechmestin dawamliq yéngi charilarni oylap tapmaqta iken. Buni téxi bir heptining aldida ötküzülgen b d t yighinida xitay hökümitining dolqun eysani tosup qélish üchün yéngidin otturigha sekrep chüshishimu toluq körsitip béreleydiken.

Dolqun eysa bu heqtiki söhbitimiz jeryanida xitay hökümitining mushu xildiki ten bermeslik xahishining türtkiside dawamliq bu xil suyiqestler bilen meshghul bolushi mumkinlikini, emma nöwettiki xelq'ara muhitta buning baziri yoq, dep qaraydighanliqini bildürdi.

Dolqun eysaning qarishiche, hazirqi xelq'ara tertipte yenila mu'eyyen cheklesh küchige ége boluwatqan bir qatar nizamlarmu xitayning xelq'ara sehnide u qeder öktemlik qilip kétiwérishini belgilik derijide cheklesh roligha ige iken.
Axirida biz dolqun eysadin ötken on nechche yil mabeynide özining xitayning mushu xildiki tosqunluqlirigha uchrap kelgenlikini Uyghur dawasining bundin kéyinki tereqqiyatigha qaysi derijide tetbiqlashqa bolidighanliqini sorighinimizda dolqun eysa Uyghurlardiki “Heq égiler, sunmas” dégen temsildek heqqaniy dawa bolghan Uyghur dawasining qismen égiz-pesliklerge duch kélishi mumkinlikini, emma axiri choqum ghelibe qilidighanliqigha ishenchi barliqini bildürdi.

Melum bolushiche, xitay hökümiti xelq'ara sorunlarda Uyghurlarning awazini anglatmasliq üchün dawamliq halda türlük charilarni ishqa salmaqta iken. Shuning bilen birge xelq'ara jama'etmu shu jeryanda xitay hakimiyitining heqiqiy epti-beshirisini téximu éniq körüp yetmekte iken.