Xitay yawropa parlaméntida “Uyghur dostluq guruppisi” gha qarshi “Xitay dostluq guruppisi” ni qurghan

Bélgiye paytexti biryusséldiki yawropa parlaméntida 8-yanwardin buyan pa'aliyetlirini dawam qildurup kéliwatqan d u q ning re'isi dolqun eysa ependining bildürüshiche, xitay hökümiti d u q ning yawropa ittipaqidiki pa'aliyetlirini cheklesh we uninggha qarshi turush üchün yéqinda “Xitay dostluq guruppisi” ni qurup chiqqan.

Melum bolghinidek, yawropa parlaméntida “Uyghur dostluq guruppisi” 2017-yili 19-öktebirde qurulghan idi. Bu guruppigha eza 10 din artuq parlamént ezaliri ötken yili Uyghurlar mesilisining, jümlidin jaza lagérliri mesilisining b d t yighinlirida otturigha qoyulushigha, yawropa ittipaqida küntertipke kélishige türtke bolupla qalmay, 4-öktebir yene yawropa parlaméntida Uyghurlargha munasiwetlik 15 maddiliq qararning qobul qilinishigha türtke bolghan idi. Bu hal özini chong dölet sanap kéliwatqan, dunya siyasiy sehniliridiki tesirige ishinip, özige temenna qoyup kéliwatqan xitay hakimiyitini qattiq bi'aram qilghanliqi melum. 

D u q rehberlirining qarishiche, xitay hakimiyiti bir tereptin Uyghur diyarida Uyghur we bashqa yerlik millet serxillirini lagérlargha qamap yoqitish siyasiti yürgüzse, yene bir tereptin muhajirettiki Uyghur milliy herikitini boghush, cheklesh we yoqitish üchün qolidin kelgen pütkül charilerge muraji'et qilmaqtiken. Ötken yili xitay terep b d t gha erz sun'ghan bolup, 21-aprél küni b d t ning nyu-yorktiki merkizide ötküzülgen yighinda d u q ni izchil qollap kelgen merkizi gérmaniyediki “Tehdit astidiki xelqler teshkilati” ning b d t diki közetküchilik salahiyitini bikar qilishni hemde dolqun eysa ependining b d t gha kirishini chekleshni telep qilghan. Xitay yene dolqun eysani “Térrorluq” töhmetliri bilen qayta eyibligen, dolqun eysaning xelq'ara saqchida tutush buyruqi chiqirilghan “Térrorist” ikenlikini ilgiri sürgen. Halbuki, bu chaghda xelq'ara saqchi dolqun eysa üstidin chiqirilghan, 20 yil dawamlashqan tutush buyruqini 1-féwral emeldin qaldurup bolghan idi. Netijide amérika, gérmaniye, yawropa ittipaqi wekillirining qattiq qarshi turushi bilen xitay bu meqsitige yételmigen, d u q re'isining b d t diki pa'aliyetliri tamamen eslige kelgen idi. Emma bu meghlubiyitige ten bermigen xitay hakimiyiti özining siyasiy, iqtisadiy, diplomatik küchige tayinip emdi bu oyunni yawropa ittipaqida oynimaqta shundaqla d u q ning yawropa ittipaqidiki pa'aliyetlirige cheklime qoyush qedimini basmaqta iken. 

D u q ning re'isi dolqun eysa ependi bu heqte toxtalghanda xitayning Uyghur milliy herikitini b d t, yawropa ittipaqi we amérika dölet mejlisidin siqip chiqirish meqsitige yételmeydighanliqini eskertti. U sözide yene, bügün yawropa ittipaqida élip barghan pa'aliyetliri toghrisida izahat berdi.

“Wakaletsiz milletler teshkilati” ning xadimi lusiye parruchi xanim ziyaritimizni qobul qilghanda özlirining Uyghur wekiller guruppisi bolup yawropa parlaméntida élip barghan bir qatar pa'aliyetlirige yuqiri baha berdi. U mundaq dédi: “D u q re'isi dolqun eysa, wakaletsiz milletler teshkilati xadimi lusiye, ilham toxti guruppisining re'isi enwerjan we d u q ning programma yétekchisi rayin ependiler yawropa parlaméntida 8-yanwardin 10-yanwarghiche bir yürüsh pa'aliyetlerni birlikte élip barduq. Yawropa parlaménti aldimizdiki 5-ayda saylam ötküzidighan bolup, bu saylamda bezi parlamént ezaliri saylamgha qatnashmaydu we bizge natonush bolghan yene bezi kishiler parlaméntqa yéngidin eza bolup kiridu. Biz Uyghur dostluq guruppisigha eza bolghan kona parlamént ezaliri bilen bolghan munasiwetni saqlap qélish we yenimu kücheytish, yéngidin parlaméntqa eza bolmaqchi bolghan kishiler bilen munasiwet qurush meqsitide pa'aliyetlirimizni qanat yayduruwatimiz. Parlaméntta Uyghur dostluq guruppisining rolini jari qildurush, xitay dostluq guruppisining ziyankeshliklirige ünümlük taqabil turush üchün téximu köp parlamént ezalirining hésdashliqini qolgha keltürüsh intayin muhim. Biz yene köpligen parlamént ezaliri bilen 5-aydiki saylamgha qeder yawropa parlaméntida élip baridighan Uyghurlargha munasiwetlik pa'aliyetlerning pilan-programmilirini ortaq muzakire qilduq. Ziyaritimizni nahayiti netijilik boldi, déyeleymiz.”

“Ilham toxti guruppisi” ning re'isi enwerjan ependimu d u q re'isi bilen birge yawropa parlaméntida pa'aliyet élip barghan bolup, u téximu köp parlamént ezalirining ilham toxtini 2019-yilliq “Nobél tinchliq mukapati” we “Saxarof mukapati” gha namzat körsitishini qolgha keltürüsh üchün tirishchanliq körsetken.